Η Ελλάς ευγνωμονούσα (1858)
Βρυζάκης Θεόδωρος (Εθνική Πινακοθήκη)
Η 25η Μαρτίου 1821 αποτελεί την πιο σπουδαία, κορυφαία στιγμή της ιστορίας της Νεότερης Ελλάδας. Έχει ορισθεί ως η μέρα της γενικής εξέγερσης κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αφετηρία της Εθνικής Παλιγγενεσίας και έναρξης του Εθνικο-απελευθερωτικού Αγώνα για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ,αυτοδιάθεση και αξιοπρέπεια, μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς.
Το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, προσδιοριζόμενο από τις ειδικές συνθήκες κάθε επαρχίας και τα τοπικά επεισόδια στα χρόνια της μακράς δουλείας του Γένους, δεν πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα σε όλες τις περιοχές.
Η Επανάσταση προετοιμάστηκε μέσα στα βάθη αιώνων υποταγής στον ξένο κυρίαρχο. Ήδη από τον 15ο αιώνα, επί Τουρκοκρατίας, είχαν αρχίσει οι εξεγέρσεις των υπόδουλων Ελλήνων που ωρίμασαν τελικά και αποκορυφώθηκαν στην Πελοπόννησο, τον Μάρτιο του 1821.
Τον 17ο -18ο αι., το κίνημα Ευρωπαϊκού και Νεοελληνικού Διαφωτισμού προετοίμασε το έδαφος και λειτούργησε ενθαρρυντικά ώστε να κρατηθεί ζωντανή και να σιγοκαίει, ώσπου να έρθει η κατάλληλη ώρα να φουντώσει και να θεριέψει, η άσβεστη φλόγα στην καρδιά των σκλαβωμένων Ελλήνων, για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Η Φιλική Εταιρεία ήταν ένας ιδιαίτερα κρίσιμος παράγοντας για την επανάσταση, σε ένα ευρύτατο πεδίο από τη Μολδαβία ως την Κρήτη.
Οι βιαιότητες και θηριωδίες του Οθωμανού κατακτητή, τα δεινά και οι πληγές των Ελλήνων που δεν κατάφεραν να κάμψουν το ηθικό και το πάθος τους γίνονταν γνωστά στα πέρατα της Ευρώπης. Έτσι, οι Έλληνες έγιναν σύμβολο ενός αγώνα για έναν δίκαιο σκοπό.
Ωρίμασαν οι συνθήκες και το κοινό όραμα των Ελλήνων για Ελευθερία με βάση την κοινή καταγωγή, ιστορία, θρησκεία, παράδοση, ήθη και έθιμα, και ιδιαίτερα την κοινή γλώσσα. Οι τουρκοκρατούμενες περιοχές ξεσηκώθηκαν, η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα, περιοχές της Θεσσαλίας, της Ηπείρου και Μακεδονίας, τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου και η Κύπρος. Μια μικρή επαρχία μιας μεγάλης αυτοκρατορίας, ένας μικρός λαός με τεράστια ψυχή πήρε τη μοίρα του στα χέρια του.
Ο Σουλτάνος και οι δυνάμεις του έκαναν πολλές προσπάθειες καταστολής του εξεγερμένου πνεύματος των εξαθλιωμένων "Ραγιάδων". Υπήρχε και η πολιτική κάποιων Μεγάλων Δυνάμεων που αδιαφορούσαν ή εκφράζονταν κατά της ιδέας της ελληνικής επανάστασης, η οποία πολλές φορές λόγω διαφόρων συγκυριών κινδύνευσε να χαθεί. Όμως κατάφερε να επικρατήσει και μέσα από το αίμα, τη φωτιά και τις στάχτες μπόρεσε να ανθίσει η Ελευθερία του επί τέσσερις αιώνες σκλαβωμένου λαού.
Το Εθνικοαπελευθερωτικό Κίνημα των Ελλήνων που συγγένευε με τα διάφορα κινήματα στην ιταλική, γαλλική και γερμανική επικράτεια, και στις βρετανικές κτήσεις της Β. Αμερικής, συντάραξε την οικουμένη. Συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγάλων ιστορικών γεγονότων που επηρέασαν την πορεία της Ευρώπης του 19ου αιώνα. Οι θηριωδίες της Υψηλής Πύλης κατά των υπόδουλων Ελλήνων τράβηξαν την προσοχή αυτής της Γηραιάς Ηπείρου.
Το ιδεολογικό υπόβαθρο της Επανάστασης του 1821 δημιουργήθηκε από Γάλλους και Γερμανούς διανοούμενους, πλάστηκε η ιδέα του Κράτους-Έθνους, αλλά οι Έλληνες έκαναν την πρώτη απόπειρα πραγματοποίησης μιας τέτοιας ιδέας στην Ευρώπη. Ο πολιτικός ευρωπαϊκός κόσμος άρχισε να επηρεάζεται από τις απελευθερωτικές κινήσεις στη Ν. Αμερική (1811-1825) και τη Γαλλική Επανάσταση (1789), αλλά η Ελληνική Επανάσταση του 1821 ήταν η τομή για την αλλαγή του ευρωπαϊκού γεωπολιτικού χάρτη των αυτοκρατοριών του 18ου αι. προς ένα μοντέλο αυτοδιοικούμενων κρατών-εθνών.
Η Επανάσταση είναι ένα διεθνές γεγονός που ξεκίνησε τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Διαλύθηκε η Ιερά Συμμαχία, μέλος της οποίας ήταν η Οθωμανική αυτοκρατορία και η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στα Βαλκάνια που αποτίναξε τον τουρκικό ζυγό.
Οι καλλιτέχνες και λόγιοι της Δύσης έλαβαν πηγή έμπνευσης από τα επικά και τραγικά γεγονότα του μακροχρόνιου Αγώνα του ελληνισμού, από τους ατρόμητους ήρωες και ηρωίδες, τα ιδανικά και τις αξίες που ενέπνεαν το επαναστατημένο πνεύμα των Ελλήνων, την ομαδική συνείδηση και αυτοθυσία για την ελευθερία. Δημιουργήθηκε μια καλλιτεχνική επανάσταση.
Γεννήθηκε ένα ενθουσιώδες ρεύμα Φιλελληνισμού και αλληλεγγύης, το οποίο γιγαντώθηκε και εξαπλώθηκε σε ευρωπαϊκές χώρες και στην Αμερική που έβλεπαν μια ταύτιση με το αρχαίο κλασσικό πνεύμα, ένα ρεύμα που πλαισίωσε τον αγώνα πριν και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821.
Η Ελλάδα με την αποφασιστικότητα και μαχητικότητα των Ελλήνων παρακίνησε την παρέμβαση και νίκη των μεγάλων ναυτικών δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, τον Οκτώβριο του 1827. Οι Διεθνείς Συνθήκες που ακολούθησαν (1827-1832), μετά από αιματοβαμμένους αιώνες αγώνων του υπόδουλου έθνους που γέννησαν την Ελευθερία, επισφράγισαν τη δημιουργία του Νεότερου Ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους.
Σήμερα, μετά από 200 χρόνια Ελευθερίας, με τιμή, σεβασμό, ευγνωμοσύνη, θαυμασμό, δέος και συγκίνηση για το μεγαλείο της ψυχής και το σθένος των γενναίων προγόνων μας, οι οποίοι ύψωσαν τη σημαία της Επανάστασης και βροντοφώναξαν ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ, για τους Ήρωες και Ηρωίδες του 1821, επώνυμους και αφανείς, τους Φιλέλληνες και όλους όσους συνέβαλαν στον Αγώνα αλλά δεν τους γνώριζε κανείς, ανακαλούμε τα λόγια του ποιητή...
"Τι θα ήσουν Ελλάδα, αν δεν είχες λευτεριά;"
Ελένη Κ. Μπόρα
21-3-2021
«Η Ελλάς και ο Κόσμος»
Τι θα ήσουν, ω Ελλάδα, αν δεν είχες λευτεριά;
Τι θα ήτανε ο κόσμος δίχως σε, Ελλάδα μου;
Όλοι οι λαοί, ελάτε,
Να τα στήθη
Που σας βύζαξαν
Με το γάλα της σοφίας!
Θα τα σκίσουν βάρβαροι;
Να τα μάτια
Που σας φώτισαν
Με αχτίνες θείου κάλλους!
Βάρβαροι θα τα τυφλώσουν;
Να η φλόγα
Που με ζέστη
Μπήκε μέσα στην καρδιά σας,
Και σας είπε
Ποιοι είστε
Τι χρέος έχετε,
Κ’έτσι αιστανθήκατε
Του ανθρωπισμού τη χάρη,
Την ελευθερία σας:
Θα την πνίξουν βάρβαροι
Όλοι οι λαοί, ελάτε,
Λευτερώστε εκείνους,
Που σας σάς λευτερώσανε!
Τι θα ήσουν, ω Ελλάδα, αν δεν είχες λευτεριά;
Τι θα ήτανε ο κόσμος δίχως σε, Ελλάδα μου;
Wilhelm Muller (1792-1827) γερμανός φιλέλλην
(Συλλογές: Τραγούδια των Ελλήνων
Μετάφρ: Αλεξάντερ Στάινμετς)
(Ε.Κ.Μ.)