Χ. Αθ. Μαραγκού, υποστρατήγου ε.α.

.

Μέσα στο χωριό, στην Πλατεία του, στον Βράχο, στα γύρω υψώματα, στις κορυφογραμμές, στις ραχούλες, στις πλαγιές, στα φαράγγια, έχουν κτισθεί ναοί και εξωκκλήσια που προκαλούν τον  θαυμασμό όλων μας.

Πολλές περιοχές, λόγω αδυναμίας προσδιορισμού της ακριβούς θέσεως των ναών, από τις καταστροφές και την διάβρωση του εδάφους εξ αιτίας των άσχημων καιρικών συνθηκών, αναφέρονται ως αγιωνύμια, όπως Αγιώργηδες, Αγιάννηδες, κ.τ.λ.

 Η ύπαρξη τόσων πολλών ναών και εξωκκλησίων, συνολικά είκοσι, αποκαλύπτει το βαθύτατο θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων του χωριού.

Αλλά δεν είναι μόνον ή ύπαρξη των ναών και των διάσπαρτων εξωκκλησίων. Το εκπληκτικό και συγχρόνως αποκαλυπτικό του βαθύτατου θρησκευτικού συναισθήματος των κατοίκων  εκτός από την καθολική συμμετοχή τους στις πάσης μορφής θρησκευτικές εκδηλώσεις, είναι ότι, πολλοί προσπαθούν να συγκεντρώσουν διάφορα χρηματικά ποσά για να βοηθήσουν στην ανέγερση η την ανακαίνιση κάποιου Ναού, ενώ άλλοι  πολλές φορές επισκέπτονται τους κατεστραμμένους Ναούς και προσεύχονται επί των ερειπίων!

Όλοι οι Ναοί του χωριού όπως περιγράφονται, έχουν σχεδόν τα ίδια χαρακτηριστικά :

· Όλοι έχουν ιστορία πολλών αιώνων. Πολλοί απ' αυτούς χτίσθηκαν ή ανακαινίσθηκαν κατά τους χρόνους που η περιοχή υπαγόταν  στο Δεσποτάτο του Μιστρά.

·    Έχουν κτισθεί επί των ερειπίων παλαιοτέρων Ναών.

·  Στους τοίχους τους υπάρχουν υλικά που προέρχονται από  προγενέστερους ναούς ή από αρχαία ιερά.

·  Λεηλατηθήκαν, καταστράφηκαν ρήμαξαν κατά την δεύτερη τουρκοκρατία και κυρίως μετά την αποτυχούσα επανάσταση του Ορλώφ από τους Αλβανούς οι οποίοι επί μία δεκαετία βιοπραγούσαν εις βάρος των κατοίκων.

·   Έχουν ανασκευασθεί μετά την επανάσταση του 21.

·     Οι περισσότεροι, εκτός από του Άγιο Αντρέα, τον Άγιο Λιά, τον Άγιο Σπυρίδωνα, ήσαν κτητορικοί Ναοί.

Ενοριακοί Ναοί υπήρξαν, η Κοίμιση της Θεοτόκου και η Ζωοδόχος Πηγή.

Κοιμητηριακοί Ναοί ήσαν κατά καιρούς ο Άγιος Αντρέας, η Ζωοδόχος Πηγή, η Αγία Παρασκευή ή όπως αλλιώς ελέγετο ο προγενέστερος Ναός, ο Άγιος Θεόδωρος, ο Άγιος Αθανάσιος για τα αβάπτιστα μωρά και ο Άγιος Κωνσταντίνος στους Αράπηδες. Στον Αρτοζήνο δυτικά του υψώματος Κοκκάλια, υπάρχει μία περιοχή η οποία ονομάζεται «Μνήματα», ίσως νάχει κάποια σχέση με το Νεκροταφείο του χωριού.

Τα στοιχεία αυτά οδηγούν στην επιβεβαίωση της μεγάλης ιστορίας του χωριού, στην μνημειώδη ιστορική του διαδρομή, ανά τους αιώνες.

Του χωριού,  με τα αρχαία ιερά του, στο Παλαιόκαστρο, στην Έριζα, στον Άγιάννη, στην κορυφή του Αρτοζήνου, στον Άγιο Δημήτρη, στην Περδικόβρυση, στις πηγές της Γκούρας στον Άγιο Σπυρίδωνα.  Του χωριού με  τις εξέχουσες Βασιλικές με τα ψηφιδωτά δάπεδα, από τους Παλαιοχριστιανικούς ακόμη χρόνους. Με το θρυλικό Μοναστήρι του Αγιαντριά, με τους περικαλλείς Ναούς του σ’ ολόκληρη την περιοχή,  με τα λαμπερά εξωκκλήσια του, με συνεχή παρουσία και σημαντικό ρόλο σ’ όλους τους τομείς της μακραίωνος ιστορίας του.

Αναμνήσεις - Μαρτυρίες.

Σ’ όλους τους ναούς, η πίστη των κτητόρων, των πιστών, τα τάματα, η σωτήρια επέμβαση, η σύνδεση με τους θρύλους, με την άλωση, με την σκλαβιά, με τους αγώνες του Έθνους, οι καθηγιασμένες θέσεις, τα θαύματα, δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις ενός ευλαβούς προσκυνήματος .

Στην λειτουργία, οι προσευχές του Ιερέα, η έκφραση του Ψάλτη, η συμπεριφορά του Επιτρόπου, κατηύθυναν κατά υποδειγματικό τρόπο το εκκλησίασμα.

Στις επικκλήσεις της Θεοτόκου οι ηλικιωμένοι έβγαιναν από τα στασίδια, για να ευχαριστήσουν, να προσκυνήσουν, να προσευχηθούν.

Αγράμματοι άνθρωποι σιγόψελναν, "από στήθους" πολλά τροπάρια της θείας λειτουργίας.

Με κομμένη την ανάσσα γυναίκες του χωριού "έζωναν" την θαυματουργή εκκλησιά, ξετύλιγαν το κερομένο κουβάρι και το ξαναμάζευαν άπειρες φορές, έκαναν πολλούς γύρους ανάλογα με το Τάμα, την Υπόσχεση τον Πόνο, για να διατρανώσουν την πίστη τους για να χαλυβδώσουν την θελησή τους…

Στο γυναικωνίτη, πεντάμορφες κοπέλλες, λογοδοσμένες, αρραβωνιασμένες, νιόπαντρες, χαρούμενες γιορτοφορεμένες, μ’ αναμμένες λαμπάδες στα χέρια, σκόρπιζαν φως. Φως χαράς, αγάπης, προσευχής!

Στο ιερό μικρά παιδάκια, αμίλητα, έβραζαν το  "ζέον ύδωρ",  ρύθμιζαν τις δόσεις του θυμιάματος, προετοίμαζαν τα αντίδωρα, και ακολουθούσαν τον Παπά στις περιφορές των " Ιερών και Οσίων".  Άλλα  "εν επιφυλακή", στο ναό, περίμεναν την ενδεδειγμένη στιγμή για να …πουν το "Πάτερ ημων, το Πιστεύω",  ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις συνηγορούντος και του ψάλτου, να ψάλλουν τον Απόστολο!

Με αγιορείτικη έκφραση, ο Ιερέας γονυκλινής μπροστά στην Αγια Τράπεζα, αναφωνούσε:

.

Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν…….

.

Ο Ψάλτης εκστατικός έψελνε: 

. 

Σε υμνούμεν…..Σε ευλογούμεν…..

.

Ο Επίτροπος χτυπούσε την καμπάνα τρεις φορές. Αργά, παρατεταμένα για να καλύψει όλο τον χρόνο της ψαλμωδίας….

Η ιερότητα της στιγμής έβγαινε από μόνη της, η ευσέβεια, η πίστη, η κατάνυξη…

Σα νάνοιγαν τα ουράνια !

Όλοι προσεύχονταν με τον Παπά.. Όλοι ψέλλιζαν τα λόγια του ψάλτη….Σ όλους προκαλούσε ρίγος το κτύπημα της καμπάνας…

Πολλές φορές από τα αψιδόσχημα παράθυρα του τρούλλου με τα πολύχρωμα τζάμια οι ακτίνες του ήλιου που έμπαιναν στην εκκλησιά ήταν έγχρωμες και ευδιάκριτες……

Έπαιρναν διάφορα σχήματα…..

Έμοιαζαν σαν μιά αιωρούμενη κλίμακα από όπου θα κατέβαινε ο Θεός να δώσει δύναμη, αγάπη, ελπίδα, κουράγιο, να δώσει ότι έλειπε από τον καθένα, ότι έπρεπε…, ότι του αναλογούσε….

Ήταν σα να συλλειτουργούσαν οι Άγιοι….

Ήταν το θαύμα…..

Ένα θαύμα συνεχές και κατά περίπτωση..

Το θαύμα που έσωσε τους κτήτορες…..Το θαύμα που βοηθούσε τους προσερχόμενους πιστούς, τους νοσούντες, τους αδύνατους, τους οδοιπορούντες, τους ξενητεμένους….

Ήταν η άφεση αμαρτιών !

Έπειθε ο Παπάς διαβάζοντας :

.

. . . Ει τις εις μόνην έφθασε την ενδεκάτην, μη φοβηθεί την βραδύτητα. Φιλότιμος γαρ ων ο Δεσπότης, δέχεται τον έσχατον καθάπερ και τον πρώτον, αναπαύει τον της ενδεκατης, ως τον εργασάμενον από της πρώτης. Και τον ύστερον ελεεί και τον πρώτον θεραπεύει. Κακείνω δίδωσι και τούτω χαρίζεται. . . .

. . . . . Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες, ευφράνθητε σήμερον. Η τράπεζα γέμει, τρυφήσατε πάντες. . .

Η παρούσα εργασία ας αποτελέσει δέηση, υπερ αναπαύσεως των ψυχών των κεκοιμημένων: Ιερέων, Κτητόρων, Δωρητών, Επιτρόπων, Ιεροψαλτών, Ενοριτών, των ιερών Ναών μας, που επί αιώνες γενεές Σερβαίων αντλούσαν Δύναμη, Πίστη, Παρηγοριά, Ελπίδα….

Οι Εκκλησιές και τα ’ξωκκλήσια του χωριού μας.

.

          Η Καταφυγή μας, η Σκέπη μας !

                                                                                                                                                                                                                                                                    Χ