.
Γεωργίου Δ. Βέργου.
Τα θέματα για τη ζωή στο χωριό μας δεν εξαντλούνται. Αρκεί να έχει κανείς διάθεση και κέφι να γράψει, για να θυμηθούμε οι μεγάλοι και να μάθουν οι νεότεροι πως ζούσαμε εμείς και οι αείμνηστοι πατεράδες μας και παππούδες μας.
Σήμερα θα γράψω τους κτηνοτρόφους (τσοπάνηδες συνήθως τους λέμε στα χωριά). Κατά τη Γερμανική κατοχή και τον εμφύλιο, στο χωριό μας ήταν πολύ δύσκολα. Διότι ως γνωστό, οι πατεράδες και παππούδες μας ήταν ως επί το πλείστο οικοδόμοι, και αρκετοί κτηνοτρόφοι. Τότε όμως λόγω του πολέμου, δεν υπήρχε ενδιαφέρον να χτίσει κάποιος σπίτι. Ο καθένας κοίταγε πως θα μπορέσει να ζήσει την οικογένειά του και ότι άλλο ήθελε για το μέλλον το άφηνε για αργότερα. Έτσι όλοι μαζεύτηκαν στο χωριό και κοιτούσαν με τι τρόπο να ζήσουν την οικογένειά τους. Τα λίγα εισοδήματα που έβγαζαν από τα κτήματα δεν έφταναν κι έτσι, όποιος μπορούσε, έκανε ένα μικρό κοπάδι από γίδες και προβατίνες. Άλλος 10, άλλος 20 ή και περισσότερα. Δεν μιλάω βέβαια για τους παραδοσιακούς κτηνοτρόφους που ήταν αρκετοί και αξιόλογοι. Σήμερα βέβαια, οι απόγονοι των παραδοσιακών κτηνοτρόφων δεν ασχολείται κανένας, εκτός από τον συνταξιούχο δάσκαλο Γιάννη Κ. Ρουσιά μαζί με τα παιδιά του, του αξίζουν συγχαρητήρια.
Αρχίζω από το κάτω χωριό και καταγράφω, όσους θυμάμαι βέβαια, που είχαν πάνω από 10-15 γίδες ή προβατίνες. Φυσικά, για την περίοδο προ του πολέμου, το 1940, ήταν κι άλλοι πολλοί και αξιόλογοι κτηνοτρόφοι με μεγάλα κοπάδια που τα παιδιά τους ακολούθησαν άλλα επαγγέλματα. σήμερα
1) Γεώργιος Γ. Σχίζας (Αρφάνης). 2) Αντώνης Βέργος με το γιο του Πανάγο. 3) Αθανάσιος Βέργος (Ντανάς). 4) Γεώργιος Π. Βέργος (Γιωργάκης). 5) Βασίλης Π. Βέργος. 6) Μαρίνης Βέργος, 7) Θεόδωρος Κουτσανδριάς με τα παιδιά του Φώτη και Αθανασία. 8) Αγγελής Π. Βέργος (Αγγελάκος). 9) Ιωάννης Δημόπουλος (Σκορδής). 10) οι Αδελφοί Δημήτρης και Ηλίας Θ. Κουτσανδριά. 11) Ιωάννης Γ. Στρίκος. 12) Κωνσταντίνος Στρίκος, με τα παιδιά του Αποστόλη και Νίκο. 13) οι αδερφοί Πάνος και Ηλίας Ι. Κουτσανδριά. (οι τέσσερεις τελευταίοι ζούσαν στη Σφυρίδα). 14) Παναγής Ι. Στρίκος. 15) Φώτης Κ. Βέργος. 16) Κωνσταντίνος Δ. Σχίζας (Σπανός). 17) Θεόδωρος Δ. Σχίζας (Ντρόλας). 18) Κωνσταντίνος Ν. Σχίζας (Κωσταντάκος), 19) Ιωάννης Χ. Στρίκος. 20) Πανάγος Αθ. Στρίκος.
21) Χρήστος Γ. Μπόρας. 22) Δημήτριος Κερμπεσιώτης. 23) Μαρία Χήρα Δ. Σχίζα {Μητσαινούλα). 24) Κωνσταντίνος Σπ. Δημόπουλος. 25) Μητροβασίλαινα, Δημοπούλου. 26) Γεώργιος Στ. Μπόρας. 27) Μαρίνης Στρίκος. 28) Ευστάθιος Ρουσιάς 29) Πανάγος Κατσιάπης. 30) Ευθύμιος Ζαχαρόπουλος. 31) Κώστας Ρουσιάς. 32) Αθανάσιος Ηλ. Σχίζας. 33) Νικόλαος Ηλ. Σχίζας. 34) Πανάγος Αν. Μπόρας. 35) Νικόλαος Ανδριόπουλος. 36) Αθανάσιος Τρουπής, με τα παιδιά του Γιάννη και Θοδωρή. 37) Μαρίνης Ρουσιάς. 38) Αποστόλης Μπόρας. 39) Γεώργιος Ι. Μπόρας. 40) Κωνσταντίνος Ι. Μπόρας.
41) Ηλίας Πέτρου Μπόρας. Οι τέσσερις τελευταίοι, ήταν το χειμώνα στη Δάφνη (Ντελαλή) και το καλοκαίρι στο χωριό μας. 42) Παναγιώτα Χήρα Ανδρέα Μπόρα;. 43) Βασίλειος Π. Σχίζας (Παναγά). 44) Θεόδωρος Ν. Τρουπής (Αλούπης). 45) Ιωάννης Δ. Σχίζας (Τσιέφτης). 46) Ηλίας Γιαννακόπουλος;. 47) Αθανάσιος Γ. Σχίζας (Θωμάς). 48) Κωνσταντίνος Η. Σχίζας (Κωστόπουλος);. 49) Χρήστος Βέργος. 50) Γεώργιος Γ. Γεωργακόπουλος. 51) Γιώκος Δάρας. 52) Χρήστος Ανδρ. Δάρας. 53) Γεώργιος Τερζής. 54) Χρήστος Παπαγεωργίου;. 55) Ιωάννης Ηλ. Κωνσταντόπουλος (Γκαβόγιαννης). 56) Νικόλαος Δ. Κωνσταντόπουλος. 57) Κωνσταντίνος Παγκράτης (Κοτσιοχρόνης). 58) Παναγής Παγκράτης, (μέχρι το 1949 περίπου). 59) Γεώργιος Τρουπής (Γιωργιός), με τα παιδιά του Γιαννάκο και Μήτσο. 60) Πολυχρόνης Παγκράτης.
61) Ιωάννης Λιατσόπουλος (Ζευκιλής). 62) Θεόδωρος Λιατσόπουλος. 63) Ιωάννης Λιατσόπουλος (Λιατσόγιαννης). 64) Ηλίας Δ. Σχίζας (Πετρούλιας) με τα παιδιά του Μήτσο και Χρήστο. 65) Κωνσταντίνος Δ. Σχίζας (Πετρούλιας) με το γιο του Νικολάκη, οι δυο τελευταίοι είχαν έδρα τους Βορρούς (περιοχή του γειτονικού μας χωριού Αράχωβα). Στον Αρτοζήνο, στη θέση Χαλικόβρυση, ήταν: 65) ο Μαρίνος Σπ. Δημόπουλος και 66) ο Πάνος Δ. Δημόπουλος, (αδερφός του Γιατρού Γιάννη Δημόπουλου), μαζί με τα παιδιά του Δήμο και Χαράλαμπο. 67) Νεότερος, αρχές του 1960, ο αείμνηστος Μαρίνης Σκούρος που εγκαταστάθηκε στο χωριό μας όταν παντρεύτηκε την αείμνηστη Αναστασία (Σούλα), Γ. Βέργου. Μετά το θάνατό του, συνέχισε για κάποια χρόνια ο γιος του Σούλης, αλλά πέρισυ τα πούλησε και αυτός. 68) Ο αείμνηστος Μαρίνης Ρουσιάς, όπως γράφω πιο πάνω, πατέρας του Γιάννη που έχει το καφενείο, είχε κι αυτός μεγάλο κοπάδι, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Μετά άνοιξε το καφενείο και το συνεχίζει ο γιος του Γιάννης. Να είναι καλά και να το διατηρεί.
Στους Αράπηδες, απ’ ότι θυμάμαι, όλοι είχαν αρκετά ζώα, ήταν οι: 1) Ανδρέας Παγκράτης. 2) Μαρίνης Παγκράτης. 3) Ιωάννης Χρονόπουλος (Ντρουμέκας). 4) Ηλίας Χρονόπουλος (Μαρθολιάς). 5) Κωνσταντίνος Παγκράτης με τα παιδιά του Χρήστο και Νικολάκη. 6) Θεόδωρος Χειμώνας. 7) Αγγελής Χειμώνας με το γιο του Μήτσο. 8) Κωνσταντίνος Μπουρνάς με τα παιδιά του Γιάννη, Γιώργο και Βαγγέλη. 9) Κωνσταντίνος Μιχόπουλος. 10) Ηλίας Χρονόπουλος (Σκράπας). 11) Φώτης Παναγόπουλος. 12) Κωνσταντίνος Σχίζας (Κωνσταμπάλας). 13) Λεωνίδας Γεωργακόπουλος. 14) Η πεθερά του Κώστα Μιχόπουλου, που είχε το σπίτι κάτω από την Εκκλησία. Δεν θυμάμαι άλλους και πιθανόν από αυτούς κάποιος να μην είχε. Πολλοί από αυτούς ήταν μεγάλο-τσοπάνηδες, με περισσότερα από εκατό ζώα, δεν τους αναφέρω ονομαστικά, μήπως γράψω αναλήθειες, διότι δεν θυμάμαι ποιοι ακριβώς ήταν αυτοί. Πολλοί από αυτούς συνέχιζαν να έχουν τα κοπάδια τους για πολύ αργότερα, όπως ο συνταξιούχος δάσκαλος Γιάννης Κ. Ρουσιάς, όπως γράφω και πιο πάνω, συνεχίζει μετά το θάνατο του πατέρα του μέχρι σήμερα, μαζί με τα παιδιά του με μια αξιόλογη κτηνοτροφική μονάδα, απ’ ότι έχω μάθει με χίλια ή και περισσότερα ζώα. Τους αξίζουν συγχαρητήρια.
Από μαρτυρία του αείμνηστου μπάρμπα Γιάννη Μπόρα (Μπορόγιαννη), που είχε χρηματίσει αγροφύλακας, γύρω το 1950 το χωριό μας είχε περί τις δέκα χιλιάδες αιγοπρόβατα και τριακόσια μουλάρια και γαϊδούρια, από τα οποία τα διακόσια είκοσι με διακόσια σαράντα θα ήταν μουλάρια και τα υπόλοιπα γαϊδούρια. Άλογα, δεν είχαμε, ήταν δυο ή τρία. Βόδια, απ’ ότι θυμάμαι, είχε μόνο ο Μαρίνης Στρίκος.
Αυτούς θυμάμαι, μπορεί να ήταν και άλλοι ή όπως γράφω πιο πάνω, μερικοί να μην ήταν. Σε όσους έχω βάλει ερωτηματικό, μπορεί και να μην ήταν. Πολλοί από αυτούς είχαν τα ζώα μέχρι το τέλος του εμφυλίου πολέμου, (1949-1950). Μετά άρχισαν να ασχολούνται με την οικοδομή, τα παιδιά άρχισαν να πηγαίνουν στο γυμνάσιο και τη μετοίκισή τους στην Αθήνα οι πιο πολλοί, στην Τρίπολη κάποιοι, και σε άλλες πόλεις λιγότεροι.
*****
Σχόλιο Χ. Ι. Μαραγκού.
Το 1950 (σύμφωνα με τις στατιστικές) ζούσαν στο χωριό μας κοντά στα 1000 άτομα. Στην πραγματικότητα όμως ο αριθμός αυτός πρέπει να ήταν 20-30% μεγαλύτερος γιατί όταν γινόταν η απογραφή τότε (την 1η Απριλίου), πολλοί άντρες του χωριού έλλειπαν για μαστοριά (συνήθως στη Μεσσηνία) και πολλά παιδιά πήγαιναν στο Γυμνάσιο και έτσι δεν καταγράφονταν στο χωριό. Νομίζω πως τα σπίτια που είχαν καταμετρηθεί ήσαν περίπου 230 (4-6 μέλη η κάθε οικογένεια, κατά μέσο όρο). Με βάση την εκτίμηση του αείμνηστου «Μπορόγιαννη», ότι δηλαδή εκείνη την εποχή υπήρχαν στο χωριό μας περί τις 10.000 γιδοπρόβατα, μπορεί κανείς να υπολογίσει πως αντιστοιχούσαν σε κάθε Σερβαίο περίπου 10 γίδες/προβατίνες. Βέβαια, τα πολλά από αυτά τα «ζωντανά» τα είχαν οι μεγαλοτσοπάνηδες, που τροφοδοτούσαν το χωριό με τυρί, μυτζήθρα, κρέας (μαλί κλπ) και λιγότερο με γάλα, που κάθε οικογένεια το προμηθευόταν από τις «μαρτίνες» που είχε στο σπίτι της.
Επομένως, η κτηνοτροφία στο δικό μας χωριό εκείνη την εποχή (πολύ περισσότερο τις παλιότερες εποχές) ήταν ζωτικής σημασίας για την επιβίωση των οικογενειών και την ανατροφή των παιδιών, κυρίως μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, που άρχισε η εσωτερική μετανάστευση.
 |
|
Το άρμεγμα των γιδιών
στη στάνη του αείμνηστου
Κώστα Ρουσιά
|
Η δουλειά του τσοπάνη δεν ήταν καθόλου απλή υπόθεση τότε, γιατί έπρεπε να είναι όλες σχεδόν τις ώρες «στο πόδι», ακόμη και τη νύχτα. Και όχι μόνο ένα άτομο, αλλά όλη σχεδόν η οικογένεια «συν γυναιξί και τέκνοις». Αυτοί που είχαν μεγάλα κοπάδια και δεν μπορούσαν να τα «φέρουν βόλτα» μόνοι τους «ρόγιαζαν» τσοπανόπουλα για να τους βοηθάνε.
Ο αείμνηστος λογοτέχνης του χωριού μας Θ. Κ. Τρουπής αφιερώνει στους τσοπάνηδες πάνω από 20 σελίδες σε ένα από τα βιβλία του. Με το δικό του μοναδικό, παραστατικό και γλαφυρό τρόπο, ξεδιπλώνει τα πάντα γύρω από τη ζωή των τσοπάνηδων. Το εξαιρετικό αυτό κείμενο θα το δημοσιεύσουμε άμεσα στην ιστοσελίδα του Συνδέσμου μας, γιατί αποτελεί κομμάτι της ζωής και της ιστορίας του χωριού μας. Θα το δημοσιεύσουμε σε 5-6 συνέχειες (για πρακτικούς λόγους), και σε κάθε νέα δημοσίευση θα υπάρχει σύνδεση με την προηγούμενη, ώστε να μπορεί κάποιος να διαβάζει το κείμενο από την αρχή.
Επίσης, ο συνταξιούχος δάσκαλος, πατριώτης Γιάννης Κ. Ρουσιάς, που είναι ο μοναδικός τσοπάνης με μεγάλο κοπάδι στις μέρες μας (συνεχιστής της παράδοσης της οικογένειάς του και των Ρουσαίων γενικότερα), έχει γράψει ένα εξαιρετικό κείμενο από προσωπικές εμπειρίες, γύρω από αυτό το θέμα.
Κάντε κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο να το διαβάσετε.