Η μάχη στης Γριάς το Διάσελο

Ήταν η εποχή που ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς, βάλθηκε να εξοντώσει το Μοριά.
Μετά την πτώση και το ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου (12 Απρίλης 1826) αφήνοντας πίσω του ερείπια καμένης πόλης, επανήλθε στα τέλη Απριλίου μ’ αρχές Μαΐου στην Πάτρα.

Διαμοιράζοντας τις δυνάμεις του, κατά το σύστημα που ακολουθούσε, το ένα τμήμα οδηγείται προς την Ηλεία, όπου έχει, να αντιμετωπίσει εκεί στο «Κλειδί της Ζαχάρως» τον περίφημο συμπατριώτη μας Νικηταρά, τον Τουρκοφάγο.
Αυτός με το υπόλοιπο και εκλεχτότερο τμήμα των δυνάμεών του, δια μέσου Καλαβρύτων μέσα από τους χιονοσκεπείς και κρημνώδεις πρόποδες του Χελμού, στις 2—3 του Μάη με αιχμαλώτους και λάφυρα κατευθύνεται προς την Τριπολιτσά, όπου η βάση του.
Προ της αντίστασης που συναντούσε παντού και σαν όλοι έσπευδαν να καταταγούν στις τάξεις του Κσλοκοτρώνη, για τη βίαιη διάλυσή τους, στέλνει άγρια αποσπάσματα σ’ όλες τις επαρχίες.
Ένα απ’ αυτά σκορπίζεται στη Γορτυνία. Ο τόπος όλος πλημμύρισε από Αραπάδες.
Σκότωναν, ατίμαζαν, έκαιαν, λεηλατούσαν, αιχμαλώτιζαν αδύνατους και άοπλους, γέροντες και παιδιά. Απ’ όλα τα χωριά, έτρεχαν να κολλήσουν στα βουνά, να χωθούν στις σπηλιές, να γλιτώσουν.
Η Κυβέρνηση ανησυχεί και παίρνει μέτρα ν’ ασφαλιστούν τα γυναικόπαιδα, οι τροφές και τα πράγματα των κατοίκων σε δυνατά κι απρόσβατα μέρη.
Και ο Κολοκοτρώνης που βρίσκεται τώρα στο Ναύπλιο παραγγέλνει στο στρατηγό Πλαπούτα με επιστολή του που έχει διασωθεί:
«Να συνάξεις όλους τους Λιοδωρίσιους και να σταθείς σ’ όποιο μέρος κρίνεις αρμοδιότερον, παρατηρών τα κινήματα, των εχθρών όπου έχουν πόρον να περάσουν.
0 κίνδυνος όπου μας παρουσιάζεται είναι φοβερότερος, παρά άλλοτε».

Η Ηραία, είναι ζωσμένη από παντού. Όγκος Αραπάδων έχει ξεχυθεί στον πλούσιο κάμπο της, αρπάζοντας, λεηλατώντας και με κατεύθυνση προς Τρίπολη.
0 Πλαπούτας που δεν σταματά να παρακολουθεί τον εχθρό πιάνοντας δυνατά μέρη μαζί με τους Ηραιάτες και φυσικά πρώτους τους Σερβαίους με επικεφαλής, το μπαρουτοκαπνισμένο οπλαρχηγό Φώτη Δάρα, γνώστη του τόπου, έσπευσαν και στήνουν ενέδρα στο αναγκαίο διαβατό πέρασμα «Γριάς το Διάσελο».

Σαν φάνηκαν οι Αραπάδες, έγινε εκεί φοβερή, σύγκρουση, φόνευσαν πολλούς και οι υπόλοιποι τράπηκαν σε φυγή αφού τους άρπαξαν όσα ποίμνια και υποζύγια κουβαλούσαν μαζί τους.
Για το γεγονός αυτό μας μιλούν οι ιστορικοί Κανδηλώρος (Γορτυνία σελ. 316), Ιω. Εμμ. Νουχάκης στην «Ελληνική Χορογραφία 1902 σελ. 634) και Μιχ. Οικονόμου, που τα γραφόμενά τους συμπίπτουν.
Αλλά ας αφήσουμε το ιστορικό έγγραφο να μιλήσει στο σημείο αυτό μόνο του.
«Χίλιοι δε εξ αυτών περίπου, πεζοί και ιππείς χιλιάδες συνοδεύοντες προβάτων και άλλων κτηνών, προσεβλήθησαν εις του Σέρβου και της Γριάς το Διάσελο, από τους Πλαπούταν και τον Φώτη Δάραν και άλλους εκ των εκείσε, οι οποίοι εφόνευσαν τινάς και έσωσαν πάντα τα αγόμενα».
Το ιστορικό τούτο γεγονός, η μάχη στης Γριάς το Διάσελο, αποτελεί για του Σέρβου μια από τις χρυσές σελίδες της ιστορίας.

 Τύμβος σε ανάμνηση της περιφανούς νίκης των Σερβαίων κατά του Ιμπραήμ στις 10 Μαϊου 1826 και δίπλα το ανάθεμα «της Γριάς ο σωρός»

Μάχη Καρκαλούς (Ιούλιος 1827) Εξόρμηση από τον Αρτοζήνο

'Ενα άλλο ιστορικό γεγονός, που έχει σχέση με τον τόπο (Μιχ. Οικονόμου - Ιστορικά Ελληνικής Παλιγγενεσίας, σελ. 748 - 748) είναι η επίθεση εναντίον των στρατοπεδευμένων στην πεδιάδα της Καρκαλούς Αιγυπτίων του Ιμπραήμ (27 Ιούλιος 1827) κατά την οποία με γιουρούσι του Πλαπούτα από την πλευρά του Αρτοζήνου με Ηραιάτες και Σερβαίους και του γενναίου Κολοκοτρώνη από τη πλευρά της Δημητσάνας, ο στρατός του Ιμπραήμ ετράπη σε φυγή και η Γορτυνία λεύτερη από τον άγριο επιδρομέα δεν τον ξαναείόε και μόνο η ανάμνηση του ονόματος του διατηρήθηκε, που προκαλούσε τη φρίκη και τις κατάρες του Γορτυνιακού λαού.
Πέρασε ο Μπραήμης έλεγαν, για να παραστήσουν την ερήμωση.

ΧΔ