Ο Χάρακας

Στα μαθητικά μας χρόνια, εμάς των παλαιότερων, ο χάρακας στην τάξη του σχολείου ήταν απαραίτητο συμπλήρωμα στην έδρα του δασκάλου.

•  Με τον χάρακα ο δάσκαλος έδειχνε στον πίνακα και μας εξηγούσε τις ασκήσεις, με τον χάρακα έδειχνε στο χάρτη όταν είχαμε γεωγραφία.

• Με τον χάρακα έδειχνε ποιος θα πει μάθημα και ποιος θα απαντήσει στις ερωτήσεις του.

• Με τον χάρακα χτυπούσε την έδρα να κάνουμε ησυχία και με αυτόν επέβαλε την παιδαγωγική πειθαρχία (ξυλιές στην παλάμη, κατά κανόνα, αλλά και στα πόδια). Σε περιπτώσεις που τα παραπτώματα ήσαν βαριά ο δάσκαλος χτυπούσε όπου μπορούσε, σ' όλο το σώμα.

Ο χάρακας ήταν, κατά κάποιο τρόπο, το σκήπτρο της διδασκαλικής έδρας αλλά και του δασκάλου και επιβεβαίωνε έτσι την απόλυτη κυριαρχία του στην αίθουσα. Όλοι εμείς πού μαθητεύσαμε πριν την δεκαετία του εξήντα, ακόμη και του εβδομήντα, έχουμε αναμνήσεις από μελανιασμένες παλάμες (κουλουριασμένες τις λέγαμε, από τα κτυπήματα των δασκάλων με χάρακα). Μου έρχεται στο νου μια δικαιολογημένη αλλά πικρή τιμωρία, με δέκα ξυλιές στο κάθε χέρι, που μας επέβαλε ο δάσκαλος σε μια παρέα από τέσσερα παιδιά, όλοι μαθητές της πέμπτης τάξης του Δημοτικού στο χωριό.

Τροχάδην στου Τσιούμπι για τα πορτοκάλια

Ήταν φθινόπωρο του πενήντα πέντε και μια μέρα είχε έλθει στο χωριό μας ένας μανάβης με το αυτοκίνητό του να πουλήσει πορτοκάλια. Πιθανόν να είχε και άλλα φρούτα, εγώ όμως θυμάμαι τα πορτοκάλια και θα σας εξηγήσω το γιατί. Ο μανάβης κάθισε στο χωριό κάποιες ώρες, πούλησε ''ότι πούλησε'' και έφυγε. Όταν έφτασε στου Τσιούμπι, πέταξε στην κωλοσάρα τα άχρηστα και μισοχαλασμένα πορτοκάλια. Δεν θυμάμαι πως έγινε γνωστό σε μας τα παιδιά ότι στου Τσιούμπι υπάρχουν πεταμένα πορτοκάλια. Συνεννοηθήκαμε λοιπόν μια παρέα από τέσσερα παιδιά και στο διάλειμμα τρέξαμε γρήγορα στου Τσιούμπι για τα πορτοκάλια!

Από το μυαλό μας δεν πέρασε καν η ιδέα πως τα πορτοκάλια μπορεί να ήταν χαλασμένα και ακατάλληλα για φαϊ. Για να πω την αλήθεια φάγαμε επί τόπου ένα δύο ο καθένας και όπως είμαστε αναψοκοκκινισμένοι από το τρέξιμο, δεν καταλάβαμε αν ήταν χαλασμένα, αντίθετα τα βρήκαμε νοστιμότατα και ζουμερά. Γυρίζοντας όμως πίσω στο σχολείο το κουδούνι είχε χτυπήσει και το μάθημα είχε αρχίσει. Μπήκαμε μέσα στην τάξη σαν βρεγμένες γάτες και πριν καθίσουμε στα θρανία μας ο δάσκαλος μας ρώτησε σε πολύ αυστηρό ύφος πού είμαστε και καθυστερήσαμε. Κάτι πήγαμε να ψελλίσουμε αλλά ο δάσκαλος χωρίς να ακούσει την δικαιολογία, οργισμένος μας έβγαλε έξω από την αίθουσα, λέγοντας μας πως θα τα πούμε μόλις τελειώσει το μάθημα.

Οι ξυλιές και το καζάνι

Βγήκαμε έξω και περιμέναμε αναλογιζόμενοι τι θα ακολουθήσει και πως θα μας αντιμετωπίσει ο δάσκαλος, αν μάθει την αλήθεια. Μόλις χτύπησε το κουδούνι μας φώναξε στην αίθουσα, κοντά στην έδρα και χωρίς να μας ζητήσει δικαιολογίες -φαίνεται πως είχε μάθει που είχαμε πάει - πολύ θυμωμένος μας κατσάδιασε γιατί πήγαμε να φάμε πεταμένα πορτοκάλια, με κίνδυνο για την υγεία μας. Στη συνέχεια μας έβαλε στη σειρά, με προτεταμένες τις παλάμες και των δυο χεριών μας και πήρε το χάρακα. Δέκα ξυλιές στο κάθε χέρι μας είπε, για να μην το ξανακάνουμε. Με τα πρώτα κτυπήματα οι παλάμες μας μελάνιασαν και πρήστηκαν, ο δε πόνος ήταν αβάστακτος.

Θέλαμε να κλάψουμε από τον πόνο, αλλά το γεγονός ότι είχαμε πέσει σε τέτοιο παράπτωμα δεν μας άφηνε περιθώρια για κλάματα, γιατί με όσα μας είπε ο δάσκαλος καταλάβαμε το λάθος μας και αναλογιστήκαμε τι θα μπορούσε να είχε συμβεί. Δαγκώναμε τα χείλη και υπομέναμε μέχρι να τελειώσουν οι δέκα ξυλιές στο κάθε χέρι. Από τις απαντήσεις πού δώσαμε στον δάσκαλο δεν ξέρω πως αυτός συμπέρανε πως αρχηγός της παρέας ήμουν εγώ. Η αλήθεια είναι πως τα τέσσερα παιδιά ενεργήσαμε αυθόρμητα σαν παρέα, χωρίς αρχηγό. Ίσως το γεγονός πως εγώ ήμουν πιο γρήγορος στο τρέξιμο και έφτασα πρώτος στα πορτοκάλια, να έπαιξε το ρόλο του. Αυτή μου την ιδιότητα, του επί κεφαλής δηλαδή της παρέας κατά τον δάσκαλο, την πλήρωσα επί πλέον από τις ξυλιές και με τον εξής τρόπο. Στο σχολείο όπως θυμόμαστε, υπήρχε το καζάνι που βράζαμε κάθε πρωί το γάλα. Κάτω από αυτό το καζάνι λοιπόν με έβαλε ο δάσκαλος τιμωρία για την επόμενη ώρα, μέχρι δηλαδή να χτυπήσει το κουδούνι. Για να μην πάθω ασφυξία έβαλε στην άκρη του καζανιού το χάρακα και έτσι δεν ακουμπούσαν τα χείλη του στο πάτωμα σ΄όλη την περιφέρεια. Και στην περίπτωση αυτή ο χάρακας αποδείχθηκε και πάλι πολύ χρήσιμος! Εγώ χωρίς αντίρρηση και χωρίς να βγάλω άχνα λούφαξα κάτω από το καζάνι μέχρι να χτυπήσει πάλι το κουδούνι.

Άλλοτε και τώρα

Με τις ξυλιές λοιπόν στις παλάμες και την τιμωρία κάτω από το καζάνι ο δάσκαλος εφάρμοσε εκείνη την εποχή τον παιδαγωγικό του σωφρονισμό, για ένα σοβαρό πράγματι παράπτωμα που κάναμε σαν εντεκάχρονα παιδιά και δίκαια μας τιμώρησε.

Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε και η παιδαγωγική στα σχολεία έχει αλλάξει ριζικά, όπως και τόσα άλλα πράγματα στη ζωή. Στη σημερινή εποχή ο δάσκαλος και πολύ περισσότερο ο καθηγητής, δεν μπορούν και δεν δικαιούνται να εφαρμόσουν βίαιες μεθόδους σωφρονισμού για τα απείθαρχα παιδιά. Έτσι έχουν αποφανθεί παιδοψυχολόγοι και άλλοι ειδικοί, χωρίς όμως να μας έχουν πείσει απόλυτα εμάς τους παλιότερους, για την ορθότητα αυτής της θέσης. Με άλλα λόγια πολλοί από εμάς που είμαστε μαθητές δημοτικού στη δεκαετία του 1950, βρίσκουμε εκείνη την παιδαγωγική περισσότερο αποτελεσματική από την αντίστοιχη σημερινή, άσχετα που οι καιροί με τα ατομικά δικαιώματα κλπ έχουν αλλάξει και δεν μπορούμε γενικά να επανέλθουμε στο παρελθόν, ούτε στο χάρακα εκείνων των χρόνων.

Τουθεύς