.
Χ. Ι. Μαραγκός, Γ. Δ. Βέργος.
Γενικά
Οι άνθρωποι που κατοίκησαν στο χωριό μας Σέρβου, από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι σήμερα, έχουν να επιδείξουν πληθώρα σημαντικών και αξιοζήλευτων έργων. Με όσα ιστορικά έχουν γραφτεί στην ιστοσελίδα servou.gr (κυρίως από τον πατριώτη στρατηγό ε.α. Χ. Αθ. Μαραγκό) φαίνεται πως το πρώτο αξιόλογο έργο ήταν το κάστρο στην κορυφή του βουνού «παλιόκαστρο», που έχει υψόμετρο σχεδόν 1300 μέτρα. Τα απομεινάρια των τειχών αυτού του κάστρου θυμίζουν μυκηναϊκά τείχη (εποχή Αγαμέμνονα, 13ος αιώνας π.Χ.)
 |
 |
| Φωτογραφίες του χωριού, από τη συλλογή Β. Μπόρα |
Στην ανατολική πλαγιά αυτού του βουνού είναι χτισμένο το χωριό μας, με τα όμορφα σπίτια του να μοιάζουν από μακριά σαν αετοφωλιές, όπως χαρακτηριστικά μας έλεγε στο δημοτικό σχολείο, ο αείμνηστος δάσκαλος, Λεωνίδας Παπαθωμόπουλος.
Ας παραλείψουμε όμως τα όποια σημαντικά έργα έγιναν στους αιώνες που ακολούθησαν, και με ένα άλμα ας έρθουμε στον περασμένο αιώνα, στο χωριό. Στον 20ο δηλαδή αιώνα, που έγιναν πολλά και σημαντικά έργα, για τα οποία οι παλαιότεροι έχουμε προσωπική εμπειρία, πέρα από τις διηγήσεις των μεγαλύτερων πατριωτών και τα γραπτά συλλογικά και άλλα ντοκουμέντα.
Τα τρία πλέον σημαντικά τεχνικά έργα, που άλλαξαν στην κυριολεξία τη ζωή των πατριωτών (πάντα με πρωτεργάτη και καθοδηγητή τον ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΕΡΒΑΙΩΝ, που ιδρύθηκε το 1922 στον Πειραιά), έχουν τις προδιαγραφές να χαρακτηρισθούν κυριολεκτικά «ΑΘΛΟΙ ΤΩΝ ΣΕΡΒΑΙΩΝ».
*Το πρώτο έργο, από πλευράς εξυπηρέτησης των πατριωτών στις μετακινήσεις τους και βελτίωσης γενικά της ποιότητας της ζωής τους, είναι ο δρόμος Σαρρά-Σέρβου, που κάποια χρόνια αργότερα συνεχίστηκε προς τον συνοικισμό του χωριού μας «Αράπηδες». Για το έργο αυτό έχουν γραφτεί αρκετά άρθρα και πρόσφατα έγραψε και ο πατριώτης Γ. Δ. Βέργος ένα άρθρο, που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα και με το οποίο θα γίνει σύνδεση (link) στο τέλος αυτού του άρθρου.
*Το δεύτερο μεγάλο έργο είναι το δημοτικό σχολείο, που από το 1952 (53) μέχρι το 1986 (33 συναπτά έτη) πρόσφερε πλούσια και ποικίλη «πνευματική τροφή» σε πολλά Σερβιωτόπουλα, και τα έκανε να διακριθούν σε όλους τους τομείς της επιστήμης και της τέχνης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Παρόλο που και γι΄αυτό το έργο έχουν γραφτεί άρθρα στην εφημερίδα και στην ιστοσελίδα του Συνδέσμου, θεωρήσαμε σκόπιμο να γράψουμε ένα ακόμη, με όσα στοιχεία μπορέσαμε να συλλέξουμε. Έτσι, θα καταγραφούν στην ιστορία αυτού του τόπου και οι νεότεροι πατριώτες θα μάθουν πως έμαθαν γράμματα οι γονείς τους και γενικότερα οι πρόγονοί τους. Τα στοιχεία προέρχονται από προσωπική γνώση κάποιων θεμάτων, και διηγήσεις μεγαλύτερων αλλά και από γραπτά κείμενα και ντοκουμέντα που βρήκαμε στο βιβλίο πρακτικών και Συνελεύσεων του Συνδέσμου μας, πλείστα των οποίων έχουν δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα. Με τον τρόπο αυτό, πολλές πληροφορίες για το σχολείο του χωριού μας, που μας έμαθε γράμματα και θεμελίωσε το χαρακτήρα πολλών εξ ημών, θα είναι συγκεντρωμένες σε ένα άρθρο.
*Ο τρίτος άθλος των Σερβαίων, γνωστός «τοις πάσι», είναι ο υπέρλαμπρος καθεδρικός Ι. Ναός «ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» στο κέντρο του χωριού, τη γνωστή μας «Ράχη». Ένα έργο εντυπωσιακό, επιβλητικό, εξαιρετικής αρχιτεκτονικής και τέχνης Σερβαίων κυρίως μαστόρων, που όλοι θαυμάζουν και απορούν πως έγινε ένα τέτοιο πολύ δύσκολο έργο σε ένα μικρό, ορεινό και άγονο χωριό και σε μια περίοδο με πολύ φτώχεια. Ήταν προφανώς η μεγάλη θέληση και η αποφασιστικότητα των τολμηρών και υπερήφανων πατριωτών, που με συντονιστή πάντα το Σύνδεσμο, κατάφεραν και αυτό τον μεγάλο άθλο, για τον οποίο όλοι οι μεταγενέστεροι αισθανόμαστε υπερήφανοι, ευγνώμονες και όχι μόνο! Στο άμεσο μέλλον θα γράψουμε ένα ακόμη άρθρο και γι΄αυτό το έργο, ώστε να υπάρχει μια σφαιρική εικόνα για τα τρία θαυμαστά έργα των πατριωτών του 20ου αιώνα.
Όμως, δεν είναι μόνο αυτά τα τρία σημαντικά έργα των «παλιότερων» πατριωτών. Υπάρχουν και άλλα νεότερων πατριωτών και όχι τεχνικής φύσεως. Είναι έργα αποκλειστικά του Συνδέσμου και είναι η εφημερίδα «Αρτοζήνος», που πρωτοκυκλοφόρησε το 1976 (επί προεδρίας αείμνηστου ιατρού Στάθη Δάρα), και η ιστοσελίδα servou.gr, που βγήκε στον αέρα το 2009 (επί προεδρίας Θ. Γ. Τρουπή). Πνευματικά έργα διαχρονικής αξίας, που περικλείουν μέσα τους όλα όσα έχουν σχέση με το χωριό και τους πατριώτες. Ελπίζουμε πως με την αγάπη και τη βοήθεια των νεότερων πατριωτών θα συνεχίσουν να είναι «για πάντα» σε λειτουργία και να προσφέρουν σε όλους τους Σερβαίους, όπου γης, όλα όσα ενδιαφέρουν τους πατριώτες. Πάντως το μέλλον ανήκει περισσότερο στην ιστοσελίδα, που στηρίζεται στη σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία με απεριόριστες δυνατότητες και έχει άμεση πληροφόρηση, απεριόριστη χωρητικότητα, ελάχιστο κόστος και μπορεί να περιλάβει όλα όσα δημοσιεύονται και στην εφημερίδα.
Η κατασκευή του σχολείου μας
Είναι γνωστό ότι ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος και στη συνέχεια ο εμφύλιος στην πατρίδα μας, άφησαν πολλά κενά και πολλά έργα στη μέση. Στο δικό μας χωριό, οι αείμνηστοι πατριώτες ξεκίνησαν να φτιάχνουν την Εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου από το 1930 (8 χρόνια μετά την ίδρυση του Συνδέσμου στον Πειραιά), με χρήματα που συγκέντρωσαν μεταξύ τους. Όμως το 1936 διακόπηκαν οι εργασίες διότι τέλειωσαν τα χρήματα και επί πλέον προέβαλε επιτακτικά η ανάγκη ανεγέρσεως κανονικού σχολείου για τα παιδιά, που αριθμούσαν κοντά στα διακόσια, όταν άρχισε να λειτουργεί περί το τέλος του 1952. Σε απόσπασμα από τα πρακτικά του Συνδέσμου εκείνης της εποχής, διαβάζουμε σχετικά ότι:
Το Μάρτιο του 1933 έγιναν νέες αρχαιρεσίες και επανεκλέχτηκε πρόεδρος ο Παν. Μανιάτης ή Μανιατόπουλος. Σε αυτή την Συνέλευση ετέθη θέμα από τον Γ. Χ. Μπόρα ενίσχυσης της σχολικής επιτροπής του χωριού, για ανοικοδόμηση νέου διδακτηρίου (δημοτικού σχολείου), αφού στο παλιό (το σημερινό ιατρείο) οι συνθήκες ήσαν κυριολεκτικά άθλιες. Το κράτος είχε χορηγήσει στην σχολική επιτροπή 50.000 δρχ. το 1932, για να ξεκινήσει τη διαδικασία κατασκευής του σχολείου. Ο Σύνδεσμος τελικά, μετά μαραθώνιες συζητήσεις, αποφασίζει να διαθέσει 10.000δρχ. για την αγορά οικοπέδου, να προσφέρει ασβέστη από το καμίνι της εκκλησίας και να κάνει παρέμβαση στο Υπουργείο, για νέα επιχορήγηση.
Από το 1933 μέχρι το 1936 το θέμα απασχολεί έντονα τους πατριώτες, γίνονται συνέχεια σχετικές συζητήσεις στο χωριό και στο Σύνδεσμο στην Αθήνα, και η αναγκαιότητα κατασκευής νέου σχολείου απασχολεί όλο και περισσότερο. Η απόφαση όμως είναι μεγάλη και τα οικονομικά πενιχρά, μιας και οι πατριώτες είχαν εξαντληθεί οικονομικά, αφού είχαν προσφέρει μέχρι τότε ότι μπορούσαν, για την ανέγερση της εκκλησίας.
Ας σημειωθεί πως για σχολείο χρησιμοποιούντο εκείνη την εποχή διάφορα χώροι, όπως το σημερινό Ιατρείο και διάφορα σπίτια του χωριού, όπως των κληρονόμων Θοδωρή Τρουπή (Αλούπη), του Θοδωρή Τρουπή (Γκράβαρη), των κληρονόμων Αθανασίου Κλεισούρα και ένα ακόμη, στη θέση που τώρα έχει χτίσει μικρό σπίτι ο αείμνηστος Γιάννης Χρ. Βέργος, κάτω από την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου. Ήταν ένα περίπου ίδιο κτίσμα. Ίσως να είχε χρησιμοποιηθεί και κάποιο άλλο σπίτι για σχολείο.
Πολύ παλιότερα, λίγα γράμματα μάθαιναν οι πατριώτες από τους παππάδες του χωριού (την εποχή του 1821 ήσαν 4 παππάδες στου Σέρβου). Όπως διαβάσαμε σε πρόσφατο άρθρο του στρατηγού ε.α. Χ. Αθ. Μαραγκού, ο παππα-Νικόλας Μαραγκός (γενάρχης των Μαραγκαίων, 1770-1830) είχε στο σπίτι του, στο πάνω μέρος του χωριού ένα είδος «κρυφού σχολειού», πριν ακόμη την επανάσταση του 1821, και μάθαινε τα παιδιά λίγα «κολλυβογράμματα», χριστιανική πίστη και τα προετοίμαζε για τον ξεσηκωμό και την ελευθερία του γένους, από τον Τουρκικό ζυγό. Το έργο του συνέχισε ο γιός του Κωστής
«…έμαθα γράμματα στο ψαλτήρι του γερο-Κωστή..»,
ο εγγονός του, παππάς του χωριού, Νικόλαος Παπανικολάου (άλλαξε το επώνυμο στη μνήμη του παππού του: ΠαπαΝικόλας=Παπανικολάου) και ο δισέγγονός του γνωστός «Παπαδημήτρης», ιερέας του χωριού επί 44 χρόνια.
Συνεδρίαση ΔΣ Συνδέσμου στην Αθήνα το 1935. Διαβάζουμε σχετικά.
Τον Μάιο του 1935 έγινε η Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου στα γραφεία της Αρκαδικής Ομοσπονδίας. Πρόεδρος ήταν ο Π. Μανιάτης, ο οποίος έκανε και τον απολογισμό της χρονιάς που πέρασε. Ανέφερε πως τα έργα στο Ναό του χωριού θα σταματήσουν, λόγω ελλείψεως χρημάτων.
Το θέμα πάντως που είχε προτεραιότητα και συζητήθηκε λεπτομερώς σε εκείνη τη Συνέλευση, ήταν η ανεύρεση οικοπέδου στο χωριό για την ανέγερση Σχολείου. Τα παιδιά ήσαν πολλά και το παλιό σχολείο ανεπαρκέστατο. Πρωτοστάτης στο θέμα αυτό ήταν ο γιατρός Ι. Δημόπουλος, ο οποίος και αναδείχθηκε πρόεδρος στις αρχαιρεσίες που ακολούθησαν.
Και η συνέχεια του θέματος στην επόμενη ΓΣ (1936) του Συνδέσμου. Μεταφέρουμε ακριβώς το κείμενο:
«…Τον επί 5 σχεδόν χρόνια πρόεδρο Παν. Μανιατόπουλο διαδέχτηκε ο γιατρός Ι. Δημόπουλος. Ο κ. Μανιατόπουλος παρέμεινε στο Συμβούλιο ως ταμίας. Τον Μάιο του 1936 το ΔΣ εισηγείται στη Συνέλευση την διακοπή επ΄ αόριστον των εργασιών οικοδόμησης της εκκλησίας, λόγω ελλείψεως χρημάτων. Η πρόταση έγινε δεκτή, ενώ παράλληλα επιβεβαιώθηκε η διάθεση 10.000 δρχ. στην σχολική εφορεία για αγορά οικοπέδου και εξουσιοδοτήθηκε εν λευκώ ο πρόεδρος να ενισχύσει την προσπάθεια της σχολικής επιτροπής στο χωριό, για την κατασκευή του σχολείου.
Ο πρόεδρος, σε συνεννόηση και στενή συνεργασία με την σχολική εφορεία, επισκέφθηκε ο ίδιος την Νομαρχία Αρκαδίας, το Υπουργείο Παιδείας και άλλους αρμόδιους παράγοντες και πίεσε για εξεύρεση χρημάτων για την κατασκευή του Σχολείου. Στην ίδια Συνέλευση αποφασίσθηκε να διατεθούν 500 δρχ. για ενίσχυση του μαθητικού συσσιτίου στο χωριό και 400 δρχ. για περίφραξη του τάφου (στο Α΄ νεκροταφείο Αθηνών) του πρόωρα χαμένου πρώτου γιατρού του χωριού, Γεωργίου Ι. Μπόρα…»
Από τα ίδια πρακτικά προκύπτει ακόμη ότι:
Το 1936 ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ι. Δημόπουλος είχε πάει στο χωριό και σε συνεργασία με την σχολική εφορεία βρήκαν οικόπεδο και αμέσως σχεδόν άρχισαν εργασίες για ανέγερση του διδακτηρίου. Τα πρώτα χρήματα συγκεντρώθηκαν ήσαν από εισφορές πατριωτών, πέραν της προσωπικής εργασίας που θα προσέφεραν όλοι. Επίσης υπήρχαν και οι 50.000 δρχ από την κρατική επιχορήγηση το 1932. Με συντονισμένες ενέργειες κατάφεραν νέα κρατική επιχορήγηση 50.000 το 1936 και 100.000 το 1938. (Δυστυχώς οι τριακόσιες χιλιάδες που είχαν εγγραφεί στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Παιδείας το 1940, έχασαν την αξία τους, λόγω του πολέμου και της κατοχής). Με τα παραπάνω χρήματα και όσα συγκέντρωσαν οι πατριώτες από έρανο μεταξύ τους, αγοράστηκε το οικόπεδο, έγινε η τοιχοποιία και έπεσε η πλάκα από μπετόν αρμέ. Προσωπική εργασία πρόσφεραν οι πάντες, ότι καθένας μπορούσε. Χαρακτηριστικά αναγράφεται στα πρακτικά:
«…συμμετοχή απάντων των πατριωτών, συν γυναιξί και τέκνοις…».
Η προσωπική εργασία των ήταν ο κύριος μοχλός προώθησης του έργου. Σε εκείνη τη ΓΣ συζητήθηκε και η μελλοντική προσπάθεια αγοράς μέσω του Υπουργείου παιδείας ενός ραδιοφώνου για το σχολείο και ενός ανεμόμυλου, για την φόρτωση των μπαταριών λειτουργίας του.
Με σχέδια μηχανικού ή εμπειρικά, έγινε η κατασκευή του σχολείου;
 |
| Εικόνα του σχολείου με τα παιδιά στο προαύλιο εκείνα τα χρόνια. |
Δεν γνωρίζουμε αν τα σχέδια για το σχολείο τα είχε βγάλει μηχανικός (αυτό είναι το πλέον πιθανό, διότι είναι το πρώτο κτίσμα στο χωριό μας, που έχει πέσει τσιμεντένια πλάκα), ή ήταν σχέδια των πατριωτών μας, οι οποίοι διέθεταν την απαιτουμένη εμπειρία αφού είχαν κατασκευάσει ανάλογα κτίσματα στη Μεσσηνία και σε άλλα μέρη της χώρας. Πάντως, όπως και να έγινε, ήταν εξαιρετική η ιδέα του κτιρίου, αφού επρόκειτο για ένα ωραίο και πρωτοποριακό έργο για την εποχή του.
Όπως έχει γραφτεί και σε άλλα άρθρα, μετά τον εμφύλιο, το πρώτο πράγμα που είχαν ανάγκη οι πατριώτες ήταν ο δρόμος για να μπορούν να πηγαινοέρχονται στο χωριό, και έτσι αποφάσισαν να ξεκινήσουν αυτό το έργο -και καλά έκαναν- ενώ παράλληλα συνέχισαν να κάνουν και κάποιες εργασίες στο σχολείο. Δύο δηλαδή μεγάλα έργα παράλληλα:
«και τούτο ποιείν κακείνο μη αφιέναι»,
όπως έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι. Τα έργα για την εκκλησία τα άφησαν για αργότερα.
Στις επόμενες καταγεγραμμένες Συνελεύσεις του Συνδέσμου, που έγιναν το 1948 και 1950, με τον ίδιο πάντα πρόεδρο Ι. Δημόπουλο, γίνεται λεπτομερής αναφορά τόσο για την πρόοδο των εργασιών στο σχολείο όσο και τις ενέργειες που έχουν γίνει για την έναρξη της διάνοιξης του δρόμου από το Σαρρά μέχρι το χωριό. Επισημαίνεται η ανάγκη να βρεθούν χρήματα, ώστε να αγοραστούν τα καλά, γαλλικού τύπου κεραμίδια, για τη στέγη του σχολείου.
Κατασκευή τοιχοποιίας και τσιμέντινης πλάκας
Η κατασκευή του σκελετού και της τσιμέντινης πλάκας έγιναν από τους πατριώτες, κατά βάση με προσωπική εργασία, και με αγορά των υλικών από τα χρήματα που είχαν επιχορηγηθεί από το κράτος και είχε συγκεντρώσει και ο Σύνδεσμος από τους πατριώτες. Την άμμο την κουβάλησαν από του ‘’Αραμανάλι’’ (περιοχή προς τη γκούρα, λίγα χιλιόμετρα μακριά, στα νοτιοδυτικά του χωριού) με τα μουλάρια και τις γνωστές κάσες, ενώ το χαλίκι δεν γνωρίζουμε από που το μάζεψαν. Ο ασβέστης ήταν από το καμίνι της εκκλησίας και οι πέτρες από τα νταμάρια της περιοχής. Τις σιδερόβεργες για την τσιμεντένια πλάκα (επειδή ήταν μακριές και δεν μπορούσαν να τις φορτώσουν στα μουλάρια), τις κουβάλησαν οι νεότεροι πατριώτες στον ώμο, από τα Λαγκάδια. Τα τσιμέντα και άλλα υλικά, τα κουβάλισαν επίσης, με τα μυλάρια τους από τα Λαγκάδια.
Έτσι ξεκίνησαν να χτίζουν το επιβλητικό κτίριο, δυστυχώς όμως ο πόλεμος του 1940 τους βρήκε να έχουν τελειώσει μόνο την τοιχοποιία και την πλάκα από μπετό. Αναγκαστικά σταμάτησαν τις εργασίες, για όλη τη δεκαετία του 1940. Έτσι, για όλη αυτή την περίοδο, το μισοχτισμένο κτίριο ήταν πλέον κέντρο παιχνιδιών για τα παιδιά μετά το σχολείο, ιδιαίτερα τις βροχερές μέρες.
Όπως αναφέραμε παραπάνω, μετά τη λήξη του εμφυλίου (1949), προτεραιότητα έδωσαν οι πατριώτες στην διάνοιξη του δρόμου «Σαρρά-Σέρβου». Αφού τέλειωσε αυτό το έργο, μετά πολλών κόπων και βασάνων, στις αρχές του 1951, και μπορούσαν πλέον να έρθουν στο χωριό κάποια αυτοκίνητα, το βάρος επικεντρώθηκε στη συνέχιση των εργασιών στο σχολείο.
Εργασίες ξύλινων κατασκευών
Στις αρχές του Φεβρουαρίου του 1951 άρχισε η κατασκευή της σκεπής. Οι δικοί μας μαραγκοί δεν την αναλάμβαναν, γιατί η δουλειά ήταν μεγάλη και δύσκολη. Τελικά ήρθαν από το Λευκοχώρι οι αείμνηστοι μαραγκοί Γιάννης Γιαννόπουλος και ο βοηθός του ο Χρήστος Δαλιάνης. Από το χωριό μας πήραν για βοηθό τους οι μαραγκοί τον Γεώργιο Δημόπουλο (Δήμα), ίσως και τον Γιάννη Λιατσόπουλο (Λιατσόγιαννη).
Οι άνθρωποι από το λευκοχώρι φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του Μήτσιου Βέργου (πατέρα του Γ. Βέργου), επειδή ήταν τότε πρόεδρος της Σχολικής Εφορίας και λόγω του ότι είχε και ολιγομελή οικογένεια, (τρία παιδιά, αφού η κόρη του Κατερίνα δεν είχε ακόμη γεννηθεί). Για δύο περίπου μήνες, όσο κράτησε το έργο, έτρωγαν το βράδυ και κοιμόντουσαν εκεί, ενώ το μεσημεριανό τους το είχαν αναλάβει, όπως και στο δρόμο οι πατριώτες, με μια μέρα κάθε σπίτι.
Η ξυλεία που χρησιμοποιήθηκε για τα πατερά, ήταν από λεύκες του χωριού μας. Ορισμένα άλλα μικρότερα ξύλα, καθώς και τις τάβλες για τη στέγη και το ταβάνι, ήταν από έλατα και πρέπει να τα προμηθεύτηκαν οι πατριώτες από την Ελάτη, χωριό που είναι πριν τη Βυτίνα (φεύγοντας από το χωριό μας), δεξιά μέσα στα έλατα. Εκεί υπήρχε εργοστάσιο ξυλείας και συνήθως οι έμποροι τα έφερναν οι ίδιοι με τα μουλάρια τους στο χωριό ( Παπαβασιλείου, ή κάπως έτσι λεγόταν ο έμπορας).
Η σκεπή ήταν η πρώτη που έγινε στο χωριό μας με βιομηχανικά κεραμίδια, γαλλικού τύπου και πρέπει να τα έφεραν από το Άργος. Μέχρι τότε τα κεραμίδια οι πατριώτες τα έπαιρναν από τα καμίνια που ήσαν στην περιοχή του Καμπέα και ήσαν χειροποίητα. Το ξύλινο ταβάνι, μετά τη σκεπή, το έκαναν οι δικοί μας μαραγκοί, που ήταν ο Δήμας και ο Λιατσόγιαννης (αιωνία τους η μνήμη).
Το καλοκαίρι έγιναν τα εξωτερικά κουφώματα, (ξύλινα), σε εργοστάσιο στην Τρίπολη. Τα εσωτερικά κουφώματα και τη μεγάλη πόρτα που ένωνε τις δύο αίθουσες (δεν υπάρχει πλέον αφού το εσωτερικό του κτιρίου άλλαξε διαρρύθμιση για να μετατραπεί σε ξενοδοχείο), τα έκαναν οι δικοί μας μαραγκοί.
Σοβατίσματα, μωσαϊκά, βαψίματα.
Τους σοβάδες τους έκαναν όλους οι πατριώτες μας. Την άμμο την έφερναν από το ποτάμι (Λούσιο) δίπλα από την είσοδο του Άϊ Γιώργη Σαρρά, με μικρό ανατρεπόμενο φορτηγό αυτοκίνητο. Την ξεφόρτωναν μπροστά από το μαγαζί του αείμνηστου Μήτσου Ρουσιά και με καρότσι τη μετέφεραν στο σχολείο, από δρομάκι, εκεί που τώρα είναι το καινούριο σπίτι των αδερφών Ν. Δημόπουλου (των γιατρών). Για μερικές μέρες κουβάλησε άμμο με το καρότσι και ο Γ. Δ. Βέργος (ο εις εκ των δύο αρθρογράφων αυτού του άρθρου), που ήταν τότε 14 ετών.
Για τα μωσαϊκά ήρθε τεχνίτης από την Τρίπολη με μηχάνημα τριβής, που δούλευε με βενζίνη ή πετρέλαιο. Ήταν είδος πολυτελείας τα μωσαϊκά τότε για το χωριό μας και όλοι τα θαύμαζαν. Τα βαψίματα τα έκανε ένας μπογιατζής από τη Δημητσάνα ο Γιάννης Παρασκευόπουλος (Μπικινάς). Ήταν η πρώτη φορά, που στο χωριό μας έγινε βαφή από επαγγελματία μπογιατζή. Πάντως, κάποιες εργασίες είχαν δοθεί και σε έναν γνωστό εργολάβο της περιοχής, που τον έλεγαν Μπιτσούνη, και είχε καταγωγή από το Παλούμπα ή Λυσσαρέα.
Όλες οι βασικές εργασίες του σχολείου τελείωσαν μέσα στο 1952 και κατά τα Χριστούγεννα ή αρχές του 1953 λειτούργησε μια αίθουσα, ενώ τον επόμενο Σεπτέμβριο λειτούργησαν και οι τρεις πάνω αίθουσες. Προαύλιο βέβαια δεν υπήρχε, κατασκευάστηκε μερικά χρόνια αργότερα.
Από τα πρακτικά της ΓΣ του Συνδέσμου το 1954 και 1955 πληροφορούμεθα ακόμη ότι:
Στη ΓΣ του Συνδέσμου, που έγινε στην Αθήνα το 1954 αναφέρθηκε πως το σχολείο λειτουργεί πλέον κανονικά και πως ο Σύνδεσμος προμηθεύτηκε και έστειλε ένα πικάπ με πλάκες γραμμοφώνου, για τις σχολικές γιορτές και εκδηλώσεις, καθώς και ένα ρολόι τοίχου. Συζητήθηκε επίσης διεξοδικά η επιτακτική ανάγκη δημιουργίας προαυλίου, έξω από το σχολείο, ώστε τα παιδιά να μπορούν να βγαίνουν διάλλειμα και να κάνουν γυμναστική.
Στην επόμενη Γ. Συνέλευση (Μάρτιος 1955), ενημερώθηκαν οι πατριώτες πως βρέθηκε λύση για το προαύλιο και πως ο Σύνδεσμος απέστειλε 1.500 δρχ στο χωριό για αποζημίωση του Μαρίνη Δημόπουλου, που πρόσφερε την ιδιοκτησία του για το σκοπό αυτό, να γίνει δηλαδή προαύλιο του σχολείου.
Μετά τη διαμόρφωση και του προαύλιου χώρου, προέκυψε η ανάγκη δημιουργίας υπόστεγου, ώστε να μπορούν τα παιδιά να βγαίνουν έξω από τις αίθουσες στο διάλλειμα, αλλά και να κάνουν γυμναστική όταν βρέχει. Έτσι έγινε το υπόστεγο αρκετά αργότερα, γύρω στο 1960.
Ο αλτρουιστής γιατρός
Όπως και στην κατασκευή του δρόμου, και εδώ πρωταγωνιστής ήταν ο αείμνηστος γιατρός Ιωάννης Δήμου Δημόπουλο. Αυτός ο ακούραστος γνήσιος και αλτρουιστής πατριώτης, ο οποίος χωρίς να έχει κανένα «ίδιον όφελος», έκανε τόσα πολλά, απλά και μόνο από αγάπη στον τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε και από αγάπη για τους πατριώτες του (ούτε καν σπίτι, είχε δικό του στο χωριό). Έτρεξε παντού, σε πολιτικούς και παράγοντες, σε υπηρεσίες και είχε κατορθώσει να εξασφαλίσει κάποια χρήματα από κρατικούς φορείς και να βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία με τη σχολική εφορία του χωριού, για την πρόοδο των εργασιών και την επίλυση των όποιων θεμάτων προέκυπταν. Πέρα από τον αγώνα και τα τρεχάματα για το δρόμο.
Δυστυχώς όμως, η ανταπόκριση των πατριωτών δεν ήταν ανάλογη του έργου, που πρόσφερε ο υπέροχος αυτός άνθρωπος και μεγάλος ευεργέτης του χωριού. Είναι γνωστό ότι στις εκλογές που έγιναν τον Οκτώβριο του 1952, ζήτησε από τους πατριώτες μας να υποστηρίξουν τον πολιτικό που φρόντισε να βγουν χρήματα (75.000 δρχ., που ήταν μεγάλο ποσό για την εποχή) και θα έβγαζε και άλλα, αλλά το ευχαριστώ ποιο ήταν;; Επί τριακοσίων περίπου ψηφισάντων πήρε μόνο δέκα έξι ψήφους, ο προταθείς από το γιατρό. Ήταν στο χωριό την ημέρα των εκλογών και την επομένη μετά τα αποτελέσματα έφυγε, όπως έλεγαν, κλαίγοντας. Απογοητεύτηκε και από τότε οι επισκέψεις του στο χωριό κάπως περιορίστηκαν.
Οι πρώτοι δάσκαλοι του σχολείου.
 |
| Το σχολείο, όπως διαμορφώνεται σήμερα σε ξενώνα. |
Όταν πρωτολειτούργησε το σχολείο ήταν τριθέσιο και υπηρετούσαν οι πατριώτες μας δάσκαλοι Γεώργιος Αν. Δάρας, Λεωνίδας Παπαθωμόπουλος και Γεωργία Στρίκου. Το 1956 αναβαθμίστηκε το σχολείο σε τετραθέσιο και ήρθε μετατιθέμενος από το χωριό Ράφτη, ο Βασίλειος Δάρας (ας είναι αιωνία η μνήμη όλων των δασκάλων). Τη χρονιά εκείνη, φοιτούσαν στο σχολείο 186 μαθητές, όπως έγραφε ένα πανό με αυτή την επιγραφή. Κατόπιν της νέας σύνθεσης, κατασκεύασαν τότε και την 4η κάτω αίθουσα. Οι άλλες δυο κάτω ήταν αχρησιμοποίητες, χωρίς πόρτες και παράθυρα και ήταν «κέντρο» για γάτες και σκύλους και για τη …σωματική ανάγκη των μαθητών, αφού δεν υπήρχαν τουαλέτες.
Ως τετραθέσιο λειτούργησε 10 περίπου χρόνια, μέχρι το 1963-64. Τότε, μετά την εσωτερική μετανάστευση των πατριωτών μας, υποβιβάστηκε σε τριθέσιο και μετά ένα χρόνο περίπου σε διθέσιο. Το 1969, που όλοι οι πατριώτες μας δάσκαλοι είχαν μετατεθεί στην Αθήνα, ζήτησαν από το Μήτσιο Βέργο (πατέρα του Γ. Βέργου) που είχε φύγει και αυτός από το χωριό, να παραχωρήσει το σπίτι του για να μείνει ο μοναδικός δάσκαλος που είχε διοριστεί. Πράγματι το παραχώρησε (χωρίς ενοίκιο φυσικά) και έμεινε ο δάσκαλος όσο καιρό ήταν στο χωριό μας. Το σχολείο λειτούργησε μέχρι το 1986.
Και κινηματογραφική μηχανή στο σχολείο
Περί το 1960 το σχολείο είχε αποκτήσει και μηχανή κινηματογραφικής προβολής, που λειτουργούσε με γεννήτρια πετρελαίου. Έκαναν οι δάσκαλοι κάποιες προβολές στους μαθητές, προφανώς με κινούμενα σχέδια και τοπία. Όταν ήταν διευθυντής του σχολείου ο αείμνηστος Βασίλης Δάρας, κάθε καλοκαίρι μετά το 1961, είχε αναθέσει στο Γ. Δ. Βέργο και στον ανιψιό του Γιάννη Ν. Δάρα να προβάλουν κάθε Κυριακή ντοκιμαντέρ Αμερικανικής παραγωγής. Ο Γιάννης που ήξερε και κάποια αγγλικά, πολλές φορές ήταν ο «διερμηνέας».
Επίλογος
Αν υποθέσουμε (αυθαίρετα) πως την εποχή με τα 180 παιδιά, τελείωναν την 6η τάξη περί τα 25 παιδιά, και την τελευταία χρονιά λειτουργίας του σχολείου τελείωσε ένα παιδί (μέσος όρος 13), μπορούμε να υπολογίσουμε -πάνω κάτω- πως στα 33 χρόνια λειτουργίας του σχολείου τέλειωσαν τη στοιχειώδη εκπαίδευση στο χωριό 33χ13= 430 παιδιά. Θα ήταν ενδιαφέρον αν υπάρχουν γραπτά στοιχεία, για τον αριθμό των παιδιών που τέλειωσαν το νέο δημοτικό σχολείο του χωριού.
Επίσης, καλό θα ήταν, αν κάποιοι πατριώτες γνωρίζουν και άλλες πληροφορίες για την κατασκευή του σχολείου μας, να μας τις στείλουν, μιας και είναι εύκολο να τις προσθέσουμε σε αυτό το κείμενο (με το όνομά τους φυσικά). Ακόμη, μπορούμε να διορθώσουμε οτιδήποτε, αν μας υποδειχθεί πως δεν είναι ακριβώς έτσι.
Αν ρίξουμε μια ματιά προς τα πίσω, στον 20ο αιώνα, εμείς οι Σερβαίοι συνταξιούχοι (ας μην πούμε υπερήλικες, μιας και η ηλικία μετατίθεται διαρκώς προς τα πάνω), φέρνουμε στο μυαλό μας και το σχολείο μας (πλέον έχει ανακαινισθεί για να μετατραπεί σε ξενώνα), μαζί με τον τιτάνιο αγώνα των πατριωτών μας να το κατασκευάσουν. Επίσης, τον επίμονο αγώνα και το ουσιαστικό ενδιαφέρον των δασκάλων μας, να μας μάθουν όχι μόνο γράμματα, αλλά και να μας διαπλάσουν καλούς χαρακτήρες και να μας κάνουν «σωστούς» ανθρώπους, τόσο για μας τους ίδιους όσο και για την κοινωνία.
Ας είναι αιωνία η μνήμη όλων.
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΕ ΞΕΝΩΝΑ
Η ΔΙΑΝΟΙΞΗ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΣΑΡΡΑ-ΣΕΡΒΟΥ.