Από το βιβλίο του Νίκου Ζαφειρόπουλου

                                         Ψάρι Ηραίας, Γορτυνίας

                           ( Ιστορία, λαογραφία, τραγούδια, παράδοση. )

Ο τοκετός γινόταν από άλλες ηλικιωµένες γυναίκες, τη µαµή, που φρόντιζαν τη γέννα, το αφαλόκωμα.

Τις πρώτες ημέρες το τοποθετούσαν µέσα σε ένα ζεστό κεραµύδι.

Το ξυράφιζαν µέχρι που να σαραντίσει να φύγει το αίμα του, γιατί το νερό της βρύσης Μπουζµπούνα είχε µπενοκλάδι και τα παιδιά πέθαιναν. Όταν γεννιέται σερνικό, γελάν, τα κεραµίδια, και όταν γεννιέται θηλυκό, πέφτουν τα κεραµίδια. Κατ' αρχάς πλένουν το µωρό µε χλιαρό νερό και του βάζουν στο κεφάλι το απαλό που λένε, αλάτι. Και εάν είναι σερνικό το τοποθετούν µπροστά στη λεχώ, εάν είναι κορίτσι πίσω, να µην γεννήσει άλλο κορίτσι.

Η µαµή παίρνει το τσεκούρι και κάνει ότι κόβει, και ερωτάται: 

- Τι κόβεις;

- Κόβω τους πόνους.

Αυτό επαναλαµβανόταν τρεις φορές, για να σταµατήσουν οι πόνοι της. Κάτω από το µαξιλάρι της λεχώνας έβαζαν λίγο µπαρούτι και ένα ζευγάρι µιτάρια αργαλειού για να διώχνουν τις νεράϊδες.

Βλέποντας οι νεράϊδες έφευγαν, φοβούµενες µήπως µπλεχτούν µε τις κλωστές. Τοποθετούσαν δίπλα στο νεογέννητο ψωµί, κρασί και διάφορα µεταλλικά νοµίσµατα, γιατί όσα περισσότερα δώρα βρουν οι νεράϊδες ή µοίρες, όπως τις έλεγαν, θα δώσουν καλύτερο µέλλον στο παιδί. Αυτό γίνεται τις τρεις πρώτες νύχτες. "Το ριζικό του κάθεται και η µοίρα του δουλεύει".

Εάν δεν φέρει γάλα, το πρώτο της φαϊ είναι το κρεµµυδοζούµι και ζουµί από φασόλια. Επίσης το µανόγαλο, που είναι γάλα µάνας και κόρης, αυτό τo πίνει καθισµένη επάνω σε ένα βαρέλι µε νερό, ανοίγουν το στόµιο του βαρελιού να τρέξει το νερό, λέγοντας: όπως τρέχει το νερό να τρέξει το γάλα της .

Το µωρό µετά τις σαράντα ηµέρες, το βάζουν στο µπεσίκι και το νανουρίζουν:

Νάνι νάνι και νανάνι

έλα ύπνε σέτο µου και αποκοίµισέτο µου.
Έλα ύπνε από τη Χιώ

και αποκοίµα το µωρό.

Προτού σαραντίσει, δεν πάει σε ξένο σπίτι, γιατί τα ξύλα σαπαίνουν και σκοροτρώνε, δεν πρέπει να ακούσει δυσάρεστα νέα, και δεν πρέπει να είναι  µόνη της. Δεν πρέπει να µπει στο δωµάτιο της λεχώς γυναίκα µε ρόκα γνέθοντας, γιατί γενιούvται κορίτσια. Εάν γεννήσει κορίτσια αυτό σηµαίνει ότι τις τα έχουν ριγµένα στα στέφανα και για αλλαγή χρησιµοποιούν το σερνικοβότανο, όπερ εστίν:

α. Βοτάνι τις µετά τριών γεωµηλωδών και βολβωδών ριζών παρεµφερών σχεδόν τοις γεννητικοίς του ανδρός µορίοις.

β. Η προσοψίδα του παιδιού (καλύmρα της θήκης εν τη µήτρα) συµπτυσσοµένη µετά ταλήρου ισπανικού.

γ. Άνθραξ ευρισκόµενος εν τοις νεφροίς αµνού και πρoπαvτός αγρίου ζώου, δηλαδή λαγού.

δ. Εχίδνης κεφαλή αποκοπτομοµέvη, λεγοµένου του "Πάτερ ηµών".
Τα ανωτέρω δίδονται στον παπά για να τα σαραvταλειτoυργήσει.

Εάν µετά την πρώτη γέννα και µετά παρέλευση 5-7 έτη δεν κάνει παιδί, τότε λεν ότι "ελαφογέννησε". Που σηµαίνει, τη στιγµή που αυτή γεννούσε, την ίδια στιγµή γεννούσε και έλαφος.

Αποφράδες ηµέρες του τοκετού θεωρούσαν την Τρίτη και το Σάββατο:

Σάββατο γιό µη χαίρεσαι και Τρίτη θυγατέρα.

Σημ: Η προγιαγιά του Ν. Ζαφειρόπουλου. «Ελένη», ήταν αδερφή του Χρήστου Γ. Παναγόπουλου (Κατσέπα), από το χωριό μας.

(Θ.Γ.Τ)