Νίκου Γ. Παπαγεωργίου

Στο μέσο του νοητού ισόπλευρου τριγώνου, που στις γωνίες του
βρίσκονται τα Λαγκάδια, η Δημητσάνα και του Σέρβου, υπάρχει το
βουνό «Αρτοζήνος». Στη βόρεια πλευρά του, με θεα τα Λαγκάδια, βρί-
σκεται η τοποθεσία «Διάσελο». Το σημείο έχει δύο ιστορικές αναφο-
ρές: Εκεί μετά την 11η Μαϊου του 1825 έγινε αψιμαχία, όπου τα πα-
λικάρια του ΔημητράκηΠλαπούτα και του Φώτη Δάρα συγκρούστη-
καν με τις ορδές του Ιμπραήμ «εφόνευσαν τινάς και έσωσαν πάντα τα

    αγόμενα»(1) .

Στον ίδιο χώρο υπάρχει μνημείο που αναφέρεται στο γεγονός,
όπως και σωρός- ανάθεμα προαιώνιο από πέτρες για τη Γριά που
χλεύασε τις φυσικές δυνάμεις, όταν ανεβαίνοντας από τα χειμαδιά
προς τα βουνά κάποιο Μάρτιο, προ αιώνων, η Γριά με το κοπάδι της
ρίχνοντας μια ματιά προς τους κάμπους είπε το γνωστό:

- Πρίτς Μάρτη μου, εγώ τ' αονοκάτσικά μου τα' βγαλα!

Και τότε μια ισχυρή χαλαζόπτωση νέκρωσε το μεγάλο κοπάδι της
Η ίδια σώθηκε κάτω από ένα λεβέτι.

Επί αιώνες ο κάθε διερχόμενος μετέφερε κι έριχνε μια πέτρα στο
σωρό λέγοντας:

- Ανάθεμα στη Γριά!

Η σύντομη αυτή εισαγωγή έγινε για να προσδιοριστεί το σημείο
απ' όπου ξεκινά το φαράγγι της Γκούρας (2), που κάποιες από τις σπη-
λιές της θα μας απασχολήσουν στη συνέχεια.

Το άντρο του Λύγκου

Προχωρώντας προς τα κάτω στη Γκούρα αριστερά πάνω από τον
Άγιο Σπυρίδωνα' στη -Σφυρίδα», κοντά στο χάνι του Καψιμάλλη, εί-
ναι μια σπηλιά η οποία είναι συνδεδεμένη με τη νεότερη ιστορία μας(3)
Εκεί το 1865 «ο Λύγκος ο λεβέντης ο αρχιληστής" (4), για να επικαλε-

στούµε το δηµοτικό τραγούδι, ο οποίος ήταν Κορίνθιος αγωνιστής του 21,

αλλά µετά την απελευθέρωση ακολούθησε τον ληστρικό βίο, αφού
απήγαγε από το κτήµα του στα Φιλιατρά τον Υπουργό Οικονοµικών
της Κυβεονήσεως Κανάρη και αργότερα Πρωθυπουργό, Σωτήριο Σω-
τηρόπουλο (1831-1898) (5) τον κράτησε και στη σπηλιά αυτή τουλάχι-
στον τις τελευταίες από τις 36 ηµέρες της αιχµαλωσίας του (6), έως ότου
εισπράξει τα λύτρα και στη συνέχεια τον απελευθέρωσε έξω από του
Παλούµπα. Εκτενή αναφορά κάνει ο συγγραφέας του τόσο επιµελιι-
µένου βιβλίου «Του Παλούµπα και οι Παλουµπαίοι»κ. Γιάννης Παπαχρήστου (7).

Για την απαγωγή του ο Σωτηρόπουλου έγραψε βιβλίο µε τίτλο:
«Τριάκοντα εξ ηµερών αιχµαλωσία και συµβίωσις µετά των ληστών,
1866».

Ο ίδιος ο Λύγκος το 1870 (8), το έτος που έγινε η αιχµαλωσία και ο φόνος

των Άγγλων στο Δήλεσι, αιχµαλώτισε τον Δήµαρχο Δημητσάνας
Ιωσήφ Παπανδρέου γιατρό (9), τον Γ. Εµµ. Καρζή, τον Βαλσαµάκη στην Ηλεία και άλλους (10).

Ο τόπος ήταν γεµάτος από καταδιωκτικά αποσπάσµατα (11) γι' αυ
τό και οι σύντροφοί του άλλαζαν θέσεις συνεχώς.

Το Κράτος είχε επικηρύξει τους ληστές αντί του ποσού των 40.000
δρχ. (12), ο δε Λύγκος ζητούσε για τον Σωτηρόπουλο 80.000 σε χρυσές λίρες (13).

Η οικογένειά του κατάφερε να εξεύρει 60.000 δρχ. σε χρυσές λίρες τις οποίες απέκτησε

µε «καπέλο» 10.000 δρχ. και αφού έφτασαν στα χέρια του Λύγκου, άφησαν τον

Σωτηρόπουλο ρυπαρόκαι τρισάθλιο έξω από του Παλούµπα, δίδοντάς του και 25 δρχ.

για τα έξοδάτου! Εκεί τον δέχτηκε ο Γεωργάκης Πλαπούτας µε τις πιο φιλικές διαθέσεις,

ο οποίος µε συνοδεία 10ιππέων τον έστειλε στα Φιλιατρά

Η σπηλιαδράκα

Συνέχεια από το άντρο του Λύγκου, κοντά στο µύλο του Β.Τρου-
πή (απογόνου οµωνύµων αγωνιστών του 21, όπως και Μακεδονοµά-
χου), είναι η δύσβατη σπηλιά της Σπηλιαδράκας, η οχύρωσητης οποίας

διατηρείται ανέπαφη. Είναι δυσδιάκριτη, όπως και οι άλλες που
διατηρείται η οχύοωσή τους, διότι το χρώµα της πέτρας είναι όµοιό-
µορφο µε τους βράχους και µεταξύ των αρµών προσπαθεί ν' αναπτυ-
χθεί κάποιο καχεκτικά πουρνάρι ή σφεντάµι.

Η τρανή σπηλιά

Κατεβαίνοντας τη Γκούοα δεξιά ανάμεσα στα βράχια βλέπουμε
την «Τρανή Σπηλιά» (14). Την χρησιμοποιούσαν οι τσοπάνηδες για σταυ-
λισμό των ποιμνίων τους και είναι «χωρητικότητας 300 αιγοπροβά-
των. Ήταν οχυρωμένη και φαίνονται τα υπολείμματα(15).

Η σπηλιά του Ντήσιλη

Τέταρτη σπηλιά είναι του «Ντήσιλη» του δοντά; (Από το τουρκι-
κό ντις = δόντι). Διατηρείται ανέπαφη n οχύρωσή της. Οι πολεμίστρες
έχουν εσωτερικό άνοιγμα 0.45-0.50εκ. ώστε να κινείται άνετα το κα-
ρυοφίλι. Το εξωτερικό άνοιγμα είναι τόσο ώστε μόλις χωρά n κάνη του
ντουφεκιού. Η διάταξη είναι τέτοια ώστε οι πολιορκούμενοι να μπο-
ρούν μέσα απ' αυτές να ελέγχουν και να αποκρούουν τον επιτιθέμε-
νο. Στους αρμούς διακρίνεται το κορασάνι (16).

Η σπηλιά του Κολοκοτρώνη

Πάνω από τη Γκούοα, απέναντι από το «Τουρκόψαρι», ένα χιλ.
ανατολικά από τον οικισμό «Αράπηδες», είναι μία μεγάλη σπηλιά.

Η ζώσα παράδοση, μαζί με τα στοιχεία που ακολουθούν, την θέ-
λουν να είναι ο τόπος εθνικού προσκυνήματος διότι έσωσε τον Ελευ-
θερωτή του Γένους μας τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

Η άποψη αυτή παρουσιάστηκε κατά σειρά το πρώτον στα «Χρο-
νικά των Αοκάδων (17), στην εφ. «Αρτοζήνος» (18), και στην Επετηρίδα
«ΜΑΡΑΘΑ» (19).

Όπως είναι γνωστό στο λυκαυγές του 19ου αι. στα βουνά του Μο-
ριά ήσαν πάνω από 3.000 κλέφτες, ήταν η λανθάνουσα επανάσταση.

Το γεγονός αυτό μαζί με την απαγωγή του Πρωτοσύγκελου Αν-
δριανόπουλου, Προεστού Τριφυλίας από τους Γαργαλιάνους, υπήρξε
n αφορμή να εκδοθεί από την Υψηλή Πύλη Σουλτανικό φιρμάνι «ώστε
να χαθούν οι Κλεφτες». Ταυτόχρονα και κατόπιν πιέσεως εξεδόθη και
Πατριαρχικό αφοριστικό (20)". Ακολούθησε n τραγική περιπέτεια των
Κολοκοτρωναίων στα βουνά του Μοριά(21)", που ακόμη και οι ραγιάδες
Έλληνες ξεσηκώθηκαν εναντίον τους.

- Εστείλαμε -γράφει ο Γέρος- εις το Βαλτέτσι να μας στείλουν
ψωμί!

- Μπαρούτι και βόλια έχουμε για σας, τους απάντησαν(22)".

Την ίδια αντιμετώπιση είχε και από τον φίλο του, Προεστό από

το Πυογάκι, τον «κυρ. Παοασκευά, (23), στο σπίτι του οποίου κατέφυγε.
Αντί περιθάλψεως πήγε στη Βυτίνα και έφερε τους Τούρκους(24)

Ακόµη χειρότερη αντιµετώπιση είχε και από τον συµπεθεοό του
Δουράκη στη Μάνη, που έριξε αφιόνι στο κρασί του, προκειµένου να
τον παραδώσει ζωντανό στους Τούρκους και να εισπράξει µεγάλο πο-
σό χρημάτων (25).

Μετά την προδοσία του «κυρ. Παρασκευά» κατέφυγεστου Πα-
λούµπα.

- Βρήκα τον Πλαπούτα στπ στάνπ, διηγείται ο ίδιος στα πολύ-
τιµα Αποµνηµονεύµατά του (26).Έστειλα τον Γεωργάκπ (Πλαπούτα) στπ
Ζάτουνα να µάθει νέα.

Τότε πληροφορήθηκε τον θάνατο του αδελφού του Γιάννη (του
Ζορµπά) στο ληνό της Αιµυαλούς (1-2-1806). Ταυτόχρονα οι Τούρκοι,
συµπεραίνοντας ότι µόνο στου Παλούµπα µπορούσε να εύρει κατα-
φύγια, έδωσαν στον Γεωονάκηµία διαταγή: «Προς Παλουµπαίους
Ψαραίους και λοιπά χωριά, ότι αν σκοτώσετε τον Κολοκοτρώνπ να εί-
ναι τα χωριά σας τόσους χρόνους ασύδοτα (από φόρους) και αν δεν
τον σκοτώσετε, από επτά χρόνους και απάνου θέλει τους περάσω-
µεν όλους από το σπαθί»(27).

Αµέτρητηn προσφορά του Παλούµπα

Το ότι ο Γεωργάκης Πλαπούτας (τον πατέρα του και τον αδελφό
του τους είχαν οµήρους οι Τούρκοι στην Καρύταινα), έκρυψε τον Κο-
λοκοτρώνη, εκτός από τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη, το αναφέρει και ο
Κανέλλος Δεληνιάννης(28), Διαφορά υπάρχει µόνο ως προς τον χρόνο,
διότι ο Δεληγιάννηςγράφει «υπέρ τον µήνα».

Ένα άλλο στοιχείο που ενισχύει τη ζώσα παράδοση, δεδοµένου ότι
ο ίδιος ο Γέρος γράφει ότι «τα βουνά ήσαν γεµάτα χιόνια» (29), είναι ότι

ο Πλαπούτας δεν ήταν δυνατόν να έβοσκε το κοπάδι του στα βουνά,

αλλά µόνο στη Δρυµίνα, όπου και η σπηλιά, διότι όπως γνωρίζει και ο

υπογράφων εξ ιδίας προσωπικής αντιλήψεως, δεν «κρατά» χιόνια.

Ε, λοιπόν η ζώσα παράδοση και τα παρατεθέντα στοιχεία θέλουν
τη µεγάλη και απροσπέλαστη σπηλιά, που και τον Αύγουστο από την
οροφή στάζει νερό, µαζί µε τον πατριωτισµό του Πλαπούτα να είναι
η Κιβωτός που έσωσε τον Ελευθερωτή των Ελλήνων.

Την µοναδική αυτή προσφορά του Γεωργάκηι Πλαπούτα, που
πρέπει κανείς να µεταφεοθεϊ στο κλίµα που επικρατούσε τότε, για να

την αντιληφθεί µαζί µε την όλη προσφορά του Παλούµπα, τις έχει
σκεπάσει εν πολλοίς ο ιστορικός λήθαργος.

Στο καπετανοχώρι του Μοριά, του Παλούµπα, ανήκει και αυτό το
ακριβό πετράδι.

ΝΙΚΟΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Βιβλιογραφία:

1)  Εµµ. Νουχάκηι «Ελληνική χωρογραφία 1902», σ: 643.

2)  Επετηρίδα «ΜΑΡΑΘΑ»2007.

3)  Ηχώ των Λαγκαδίων, φ. 12,5-4-1960.

4)   Ό. π.

5)Σ. Σωτηρόπουλου, «Τριάκοντα εξ ηµερών αιχµαλωσία και συµβίωσις
µετά των ληστών».

6) Ό. π.

7)Γιάννη Παπαχρήστου «Του Παλούµπα και οι Παλουµπαίοι», Τρίπολη
2000, σσ 153 κ,ε.

8)   Ό. π.

9)  Θ. Ρηγόπουλος, Αποµνηµονεύµατα από των αρχών τηςεπ/σεως µέχρι

του έτους 1881, επιµ. Αθ. Φωτόπουλου, Αθήναι 1979, σ. 198.

10) Ό. π.

11) Ό.π., σ.163.

12) Ό.π., σ. 169.

13)Γιανν. Παπαχρήστου,ό.π., σ. 184.

14)Χρονικά των Αρκάδων τ. Ε ,1979, σσ 96-97.

15) Ό. π.

16) Ό. π.

17) Ό.π.

18)Αρτοζήνος

19)ΜΑΡΑΘΑ, όπ., σς 140-146

20)Τερτσέτη Άπαντα, τ. Γ', Κολοκοτρώνη Αποµνηµονεύµατα, Αθήναι

1967, σ. 78.

21) Ό.π., σσ 79-82.

22)' Ο.π., σσ 81.

23)  Ό .π., σ. 82.

24) Ό.π., σ. 82.

25) Ό.π., σ. 82.

26) Ό.π., σ. 84-85.

27) Ό.π., σ. 82 κ,ε.

28)Κανέλλου Δεληγιάννη, Αποµνηµονεύµατα, εκδ.Τσουκαλά (τ. 16), σ. 43.

29)Τερτσέτη, ό.π., σ. 80.