Ομιλία ιστοριοδίφη Ν. Παπαγεωργίου την 16 Αυγούστου 1997 στο Σέρβου, κατά την τελετή αποκάλυψης πλάκας στου "Παπά το Λιθάρι".

Σήμερα που η πατρίδα μας διέρχεται δύσκολη περίοδο, πρέ­πει συχνά ν' αναβαπτιζόμαστε σ' ευγενή εθνικά ιδεώδη, που κατευ­θύνουν την πορεία του Έθνους. Σίγουρα η σημερινή εκδήλωση είναι μια αντίσταση στον ευδαιμονισμό και τη φθορά των αξιών.

Ταυτόχρονα είναι ψυχική, πνευμα­τική και εθνική ανάταση. Λαός που δεν σέβεται την ιστορία και το παρελθόν του, είναι ανάξιος.

Η παγκοσμιοποίηση των πά­ντων από το 1939, όπως την είχε προβλέψει από το 1934 ο Τοΰνμπη στο 12/τομο έργο του με τη φθορά των αξιών, έρχεται πιο γρήγορα λόγω της εύκολης επικοινωνίας των λαών. Η σύνδεση μας με τους λαούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει και αρνητική πλευρά. Κι εδώ χρειάζεται η αντίσταση. Όταν ανακατευόταν το προζύμι της ΕΟΚ, τώρα Ε. Ε., ένας από τους με­γάλους του Β' Παγκοσμίου πολέ­μου και ιδρυτικό της μέλος, ο στρατηγός Ντε Γκωλ έλεγε:

Ναι. στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά να παραμείνει η Ευρώπη των πατρίδων.

Κι όταν αυτό το λέει η σωβινιστική Γαλλία, γιατί να μην το πι­στεύει και επιδιώκει η μητέρα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, η πατρί­δα μας; Υπάρχει όμως και ο άλλος ο πιο σοβαρός λόγος. Η γειτονική μας Τουρκία που ελλοχεύει. Μη μας παρασύρει το γεγονός ότι αυτοα­ποκαλούνται «δημοκρατία», βά­ζουν γυναίκα πρωθυπουργό, υπο­γράφουν συμφωνίες για να μην τις τηρήσουν και χτυπούν επιμόνως την πόρτα της Ευρώπης. Είναι βάρβαροι και δεν άλλαξαν καθόλου.

Ο αείμνηστος Σπύρος Μελάς -μελετητής όσο λίγοι της τουρκικής νοοτροπίας, συμπεριφοράς και επιδιώξεων- γράφει το 1930, όταν οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας περ­νούσαν "το μήνα του μέλιτος" ύστε­ρα από την συμφωνία Βενιζέλου-Ατατούρκ: "Ο Τούρκος δεν άλλαξε καθόλου στο διάβα των αιώνων. Εκείνο που σέβεται είναι μόνο τ' άρματα." Αλλά και ο Πουκεβίλ συμπληρώνει: "Η Τουρκία τρέφει άνανδρους και δολοφόνους."

Ακόμα κι αν δεν υπήρχαν οι προαναφερθέντες λόγοι ένας τρί­τος δικαιολογεί αυτού του είδους τις εκδηλώσεις. Οτιδήποτε κι αν προκύψει από την εφαρμογή του προγράμματος "Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ" τέτοιου είδους εκδηλώ­σεις συμβάλλουν ώστε τα χωριά μας να διατηρήσουν την οντότητα τους.

Ο ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΟΣ ΒΡΑΧΟΣ. Ο αείμνηστος φίλος Θάνος Βα­γενάς (ιστοριοδίφης) μου έλεγε πάντα: Δεν υπάρχει τόπος χωρίς ιστορία. Τόποι χωρίς ερευνητές της ιστορίας υπάρχουν.Σ' αυτόν εδώ τον ξεχασμένο ιερό βράχο ακουμπά ένα μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας. Ήρθε η ώρα του σήμερα να γίνει γνωστός και να τιμηθεί. Πριν από λίγο έγινε αποκάλυψη της μαρμάρινης πλάκας που γρά­φει:

"ΤΟΠΟΣ ΕΠΙΚΛΗΣΕΩΣ ΑΝΩ­ΘΕΝ ΒΟΗΘΕΙΑΝ ΥΠΟ ΙΕΡΕΩΣ Γ. ΔΑΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΒΕΒΗΛΩΣΑΝΤΟΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΝΑΟΝ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥ ΚΑΤΑΚΤΗΤΟΥ (ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΡΑΤΟΥΝΤΩΝ) ΕΙΣΑΚΟΥΣΘΕΙΣΗΣ ΤΗΣ ΔΕΗΣΕΩΣ".

Στον κλήρο οφείλουμε την επι­βίωση μας ως Έθνος. Αυτός κρά­τησε άσβεστη για αιώνες τη σπίθα της Εθνικής συνείδησης. "Είναι μοναδικό φαινόμενο στη παγκόσμια ιστορία, γράφει ο Σπ. Μελάς, που σκλαβωμένο Έθνος για αιώνες, αισθανόταν ότι είχε βασιλιά, δηλ. τον Πατριάρχη του.

Ο ΓΕΝΑΡΧΗΣ ΤΩΝ ΝΤΑΡΙΩΝ. Δύο ήταν οι πρωταγωνιστές των διαδραματισθέντων εδώ κατά την Τουρκοκρατία. Ο αγωνιστής του '21 παπα-Γιώργης Δάρας και ο γιος του Οθωμανού αγά των Λα­γκαδιών. Ο παπα-Γιώργης Δάρας ήταν γόνος ανυπότακτης γενιάς των προμάχων του Έθνους. Γιος του Γιαννάκη Ντάρα (Κασιδογιαννάκη), γενάρχου των Σερβαίων Νταραίων, ο οποίος Γιαννά­κης ήταν εγγονός του πρωτοκλέφτη και συμπολεμιστή με τους προγόνους του Θ. Κολοκοτρώνη, θρυλικού πουρναρόκορμου Μάρ­κου Ντάρα, ο οποίος δολοφονήθη­κε με προδοσία στο Ίσαρι, αφού ει­σέπραξαν οι προδότες 50.000 γρόσια ως αμοιβή. Τόσο σπουδαί­ος ήταν ο Μάρκος Ντάρας, ώστε 12 καράβια Τούρκικα συνόδευσαν το ταριχευμένο κεφάλι του, να το παραδώσουν πάνω σε χρυσό δίσκο στο Σουλτάνο. Ο Σουλτάνος λυπή­θηκε διότι γνωρίζοντας τη γενναιότητα του, τον ήθελε ζωντανό για την προσωπική του φρουρά. Κρέμασε όμως το κεφάλι του στην πύλη των ανακτόρων, ως τρόπαιο δύναμης και εξουσίας.

Ο Γκαίτε, ο κολοσσός της γερ­μανικής ποίησης, "Ο Όμηρος των Γερμανών", γράφει: Τα δημοτικά τραγούδια των Ελλήνων είναι τα ωραιότερα απ' όσα γνωρίζω. Αλλά και ο πατέρας της ελληνικής λαο­γραφίας ο Ν. Πολίτης λέγει ότι "το καλύτερο μνημείο που στήνει ο λαός είναι το δημοτικό τραγούδι". Ε, λοιπόν, 100 χρόνια πριν από τον ξεσηκωμό του '21 ο Μοριάς υμνούσε με τραγούδια τον Μάρκο Ντάρα. Τα περιέσωσε ο Τριφύλλιος αγωνιστής του '21 Γρηγοριάδης:

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΤΩΝ ΛΑΓΚΑΔΙΩΝ. Στα Λαγκάδια κατοικού­σαν κατά την Τουρκοκρατία 40 οι­κογένειες Τούρκικες, οι οποίες εί­χαν αυτοτελή παρουσία με δικό τους τέμενος (τζαμί). Οι Τούρκοι των Λαγκαδίων ήταν τόσο κακοί ώστε, όπως γράφει ένα παλαιό κεί­μενο, ο αγάς εκτός των τόσων επαχθέστατων φόρων που ήταν υποχρεωμένοι οι Έλληνες να του πληρώνουν, επί πλέον ζητούσε και εισέπραττε φόρο πουλώντας τις ακτίνες του ηλίου που στέγνωναν οι Ελληνίδες τα πλυμένα ρούχα. Ας έλθουμε μερικά χρόνια ως το 1821 να δούμε την τύχη των Λαγκαδινών Τούρκων. Όταν διαλύθη­κε η πολιορκία της Καρύταινας 1-4-1821 ορισμένοι Έλληνες από Βερβίτσα, Βυζίκι και Λαγκάδια ετοιμάστηκαν να πάνε να προσκυνήσουν στην Τρίπολη. Ο     Κανέλλος     Δεληγιάννης, όπως αναφέρει στ' απομνημονεύ­ματα του, βρισκόταν στο Σοποτό προκειμένου ν' ασφαλίσει την οι­κογένεια του στο Μέγα Σπήλαιο. Εκεί πληροφορήθηκε την πρόθεση για προσκύνημα κι έστειλε δρομαίως τον αδελφό του Κωνσταντάκη με 50 στρατιώτες, οι οποίοι αυξήθηκαν κατά τη διαδρομή με εντολή να σκοτώσουν τους Οθωμανούς και να προλάβουν το προσκύνημα των Ελλήνων. (Το Κοράνι ορίζει πως αν σκοτώνεται ένας Μουσουλμάνος να σκοτώνονται 99 κι αν καεί τζαμί, 999 "γκιαού­ρηδες". Οι στρατιώτες του Δεληγιάννη σκότωσαν όλους τους 300 Τούρκους και έκαψαν και το τζαμί. Τις τε­λευταίες Τουρκάλες που έφευγαν, γράφει ο ιστορικός Κανδηλώρος, τις έσφαξαν στην "Παναγιά του Γούναρη". Αυτή ήταν και η αιτία που, όταν σε λίγες ημέρες ο Θ. Κο­λοκοτρώνης συνάντησε τον Κανέλλο Δεληγιάννη στην αρξάμενη πολιορκία της Τριπολιτσάς, τον αγκάλιασε, τον φίλησε και του εί­πε: Εύγε, τώρα είμαστε όλοι ξέσκεποι. Διότι και οι κοτσαμπάσηδες έσφαξαν Τούρκους.

ΟΙ ΣΕΡΒΑΙΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ. Όταν σας περιεγράφη το οικογενειακό δένδρο  των Δαραίων σκόπιμα δεν σας μίλησα για τον γιο του παπα-Γιώργη, Φώτη Δάρα. Και τούτο για να εξαρθεί ιδιαίτερα η δράση του. Υπερήφανες  γενιές  αγωνιστών δυο αιώνων παρήγαγαν τον Φώτη Δάρα. Ο Φώτης Δάρας προσέφερε τόσο ως αγωνιστής, όσο και ως ανώ­τερος δημόσιος λειτουργός. Υπήρξε το δεξί χέρι του δεύτερου τη τάξει στρατιωτικού αρχηγού του Μοριά, Δημητράκη Πλαπούτα.

• Έλαβε μέρος σ' όλες τις μάχες στο Μοριά και τραυματίσθηκε.
• Έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις με τους Αρβανιτάδες κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τριπολιτοάς.
• Οι Νταραίοι και κατ' επέκταση οι Σερβαίοι είχαν ιδιαίτερους δεσμούς φιλίας με τον αρχιστράτηγο Κολοκοτρώνη. Ο γραμματικός του Πάνου Κολο­κοτρώνη και στη συνέχεια του Νικη­ταρά καιτων Κολοκοτρωναίων, βαφτιστικός του Γέρου, Θόδωρος Ρηγόπουλος, γράφει στ' απομνημο­νεύματα του:

Όταν στις δύσκολες ημέρες του Ιουλίου τον 1825 που ο Ιμπραήμ σά­ρωνε τη Γορτυνία, τότε που στα Λα­γκάδια υπέγραφαν την απελπισμένη έκκληση βοηθείας προς την Αγγλία, εδώ στου Σέρβου είχαν οι Κολοκοτρωναίοι τις οικογένειες τους προς ασφάλεια. Μάλιστα την τελευταία στιγμή καταδιωκόμενοι οι Έλληνες υποχρέωσε ο Κολοκοτρώνης το βαφτιστήρι του να πάρει το δισάκι του που είχε 1000 τάλληρα, 20 οκάδες βά­ρος και να το φέρει στου Σέρβου.

Προσήχθη ο Φώτης Δάρας σε δί­κη στο στρατοδικείο της Πύλου με την κατηγορία της συμμετοχής στη "Μεσσηνιακή επανάσταση" που επα­κολούθησε της δίκης των Κολοκοτρώνη-Πλαπούτα. Επίτροπος (ει­σαγγελέας) στη δίκη του ήταν ο μι­σέλληνας Σκωτσέζος Μάσονας. Είναι ο ίδιος που αγορεύοντας στη δί­κη των Κολοκοτρώνη-ΙΙλαπούτα εί­πε: "Επιμένω εις την κατηγορίαν μου και με δόντια και με νύχια θα την υποστηρίξω. Διακηρύττω λοιπόν ενόχους τους εγκαλούμενους και απαιτώ τον θάνατο τους.

ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ. Τρία ήταν τα κόμματα που δρα­στηριοποιήθηκαν στην απελευθερωθείσα Ελλάδα. Το αγγλόφιλο του Μαυροκορδά­του, οι Μπαρλαίοι. Το γαλλόφιλο του Κωλέττη και το ρωσόφιλο, το κόμμα των αγωνιστών που το εξέ­φραζε ο Υψηλάντης και στη συνέχεια ο Καποδίστριας, οι «Ναπαίοι». Ο Φώτης Δάρας δεν ανήκε στην οικο­νομική ολιγαρχία που όπλισε το χέρι των δολοφόνων του Καποδίστρια. αλλά στο κόμμα των Ναπαίων. Γι' αυτό και όταν ο Θ. Κολοκοτρώνης στην αρχή της επανάστασης έκανε συμπέθερο τον Κανέλλο Δεληγιάννη, δεν συμφωνούσε κι' έγραψε προς τον Πλαπούτα, που ούτε κι' αυτός συμ­φωνούσε, όπως και τα παιδιά του Κολοκοτρώνη.

"Εμείς δεν πηγαίνουμε εις τον Κολοκοτρώνην κι αν στείλει εκτελεστικήν δύναμιν, ημείς χωρίς άλλο θα  του ανοίξωμεν το ντουφέκι κι ας χαθώμεν όλοι.

Λιοδώρα 15 Ιουλίου 1823, Φώτης Δάρας"

ΤΙΜΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΦΩΤΗ ΔΑΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ. Η πατρίδα τον τίμησε και τον έκαμε ταγματάρχη της Φάλαγγας που συνεστήθη το 1835 από τον Όθωνα. Με την ίδια διάκριση έχουν τιμηθεί: ο Γενναίος Θ. Κολοκοτρώνης, γιος του Αρχιστρατήγου, ο πυρπολη­τής της Τουρκικής ναυαρχίδας Καραβόγιαννης, που η προτομή του κοσμεί την πλατεία Λαγκαδίων κα­θώς και ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη Φωτάκος. Οι προγονοί μας Σερβαίοι είχαν τιμήσει κατά το δυνατόν ξεχωριστά τους Φώτη Δάρα και Παπα-Σχίζα. τους οποίους ο Φωτάκος βιογραφεί ιδιαιτέρως στους εξέχοντες ΙΙελοποννησίους άνδρες, ενταφιάζοντας τους μπροστά από το ιερό της κάτω Εκκλησίας. Μάλιστα η επιτύμβια πλάκα του τάφου του είναι εκείνη που λαξευθείσα πριν 43 μόλις χρόνια αποτελεί τον σταυρό της επά­νω Εκκλησίας με τα μισοσβυσμένα γράμματα.

Η γυναίκα του Φώτη Δάρα ήταν ανιψιά της λυγερόκορμης Στεκούλας Πλαπούτα, η οποία ήταν πρώτη εξα­δέλφη του Θ. Κολοκοτρώνη.

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΟ ΤΡΙΠΟΛΗΣ. Με ενέργειες που άρχισαν πριν 38 χρόνια πλησίον των αρχών του Δήμου Τρίπολης, οι οποίες τελεσφόρησαν πριν δύο χρόνια, εκεί­νος που έχει την τιμή να σας ομιλεί, επέτυχε ώστε με ομόφωνη απόφαση στηριχθείσα στο πλήρες βιογραφικό σημείωμα που τους απεστάλη, όπως μας εγνώρισε ο Δήμος Τρίπολης, ένας δρόμος της Αρκαδικής πρωτεύ­ουσας σήμερα να έχει το όνομα του Φώτη Δάρα από το Σέρβου. Εδώ και οι ευχαριστίες προς τον φίλο Κώστα Καλύβα, διευθυντή της ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ και πρόεδρο τότε της Παγγορτυνιακής για τη συμβολή του. Με την ευκαιρία σας γίνεται γνωστό ότι εκκρεμεί στο Δήμο Τρί­πολης πρόταση του ομιλούντος προ­κειμένου να τιμηθεί και ο Παπα-Σχίζας εκ Σέρβου.

. ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΟΥ. Αλλά ενώ τιμήθηκε ο Φώτης Δάρας τότε από την πατρίδα και σήμερα από τον Δήμο Τρίπολης, δεν τιμήθη­κε εισέτι από το χωριό του. Επωφελούμενος της σημερινής συγκέντρωσης και εκδήλωσης που τιμήθηκε η πίστη μας, προτείνω να υιοθετήσου­με την ιδέα και να τιμήσουμε με προ­τομές στην πλατεία του χωριού μας τους Φώτη Δάρα και τον θρυλικό μπουρλοτιέρη των ψυχών κατά την έναρξη της επανάστασης του 1821 Παπα-Σχίζα για την εθνική τους προφορά. Όλα τα χωριά έχουν τιμήσει τους ηρωικούς προγόνους τους. Ό,τι κι αν κάνουμε θα είναι μέρος των οφειλών μας. (Επ' ευκαιρία κάποια τιμή περι­μένουν για την κοινωνική τους προ­σφορά και τα νεότερα εκλεκτά τέκνα του χωρίου μας, Θεόδωρος Σχίζας και Δημήτριος Δάρας). Εκτός απότους αγωνιστές Φώτη Δάρα και Παπα-Σχίζα τιμή περιμένουν με ξεχωριστή εκδήλωση (ή και ονοματοθεσία πλατειών και δρόμων του χωριού μας), οι αγωνιστές των οποίων οι ψυχές φτερουγίζουν ανάμεσα μας και είναι με αλφαβητική σειρά:

Δάρας Αναγνώστης

Δάρας Γεώργιος

Δάρας Νικόλαος

Δάρας Φώτιος

Ηλιόπουλος Κωνσταντής

Κωνσταντόπουλος Ηλίας

Κατσούλας Ηλίας

Μπακράτσης Γεώργιος

Σμυρναίος Ιωάννης

Στρίκος Πανάγος

Σχίζας Γεώργιος

Σχίζας Δημήτριος

Σχίζας Ηλίας

Τρουπής Βασίλειος

Τιμές περιμένουν και οι κλέφτες: Ο Δήμος από τους Αράπηδες κα ο Κοντογιάννης από του Σέρβου που πολέμησε προεπαναστατικά στο "Καστράκι" της Γλανιτσιάς με τους ΙΙαναγουλαίους (προγόνους της γνωστής οικογένειας των Παναγούληδων, όπου υπάρχει και η σπηλιά του Κοντογιάννη). Επίσης τιμή περιμένει ο Πανά­γος Κρούσκος, κλέφτης, που καταδιωκόμενος σκοτώθηκε με τους οκτώ συντρόφους του, στου Σέρβου τον Ιανουάριο του 1806. "Όλβιος όστις  ιστορίης έσχεν μάθησιν", λέγει ο Ευριπίδης. Ο δε καθηγητής της ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρωθυπουργός, πολυγραφώτατος Σπύρος Λάμπρου , γρά­φει:

Δια να κρίνομεν σωστά το σήμε­ρον, πρέπει να γνωρίζομεν το χθες. Βυθίσατε τον λαόν εις την ιστορίαν του τόπου του. Λαός που αγνοεί την ιστορίαν του και το παρελθόν τον εί­ναι καταδικασμένος να την ξαναζή­σει.

Τελειώνοντας, αφού σας ευχαριστήσω κι εγώ για την προσέλευση και την προσοχή που ακούσατε την ομι­λία μου, θα κλείσω χρησιμοποιώντας τη γνωστή ρήση που είχε πει πριν 100 χρόνια ο Χαρίλαος Τρικούπης, τότε που η Ελλάδα με τις επιπολαιότητες της πολιτικής ηγεσίας και τη συμβο­λή των διεθνώς διαπλεκομένων συμφερόντων υπέστη την ήττα του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897: Η Ελλάς θέλει να ζήσει και θα ζήσει.

Το χωριό μας, η Ι'ορτυνία, θέλουν να ζήσουν και θα ζήσουν.

Το θαύμα της Αγίας Παρασκευής