Εννέα Ελληνίδες ήσαν οι «Γήινες Μούσες» και εννέα οι «Ουράνιες»

Από τις «Γήινες Μούσες»,

η Τελέσιλλα αντιμετώπισε τον πανίσχυρο στρατό της Σπάρτης και έσωσε το Άργος

Γράφει ο Βασίλειος Κων/ντή Σχίζας.

Μέλος της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών.

 (Σεπτέμβριος.  Ο μήνας αρχίζει με την, Ρωμαϊκής προέλευσης  εκκλησιαστική γιορτή που έχει το λατινικό όνομα, «Αρχή της Ινδίκτου», δηλαδή αρχή του νέου εκκλησιαστικού έτους. Αυτό το εκκλησιαστικό έτος εφαρμόστηκε και στο ορθόδοξο Βυζάντιο όταν αυτοκράτορας ήταν ο Μέγας Κωνσταντίνος.

Η Ορθόδοξη  Εκκλησία βέβαια έχει δώσει χριστιανικό χαρακτήρα στην Ίνδικτο.  Προσπερνάμε  αυτή την «Πρωτοχρονιά», και  στεκόμαστε στην ίδια ημερομηνία. Παρατηρούμε ότι τιμώνται  από την Εκκλησία 39 Παρθένες και μεταξύ αυτών εννέα (9) που φέρουν τα ισάριθμα  αρχαιοελληνικά ονόματα των «Ουράνιων Μουσών», τα οποία κληροδότησαν πολλές σημερινές Ελληνίδες. Εξ αυτών και το ενδιαφέρον για τις Μούσες, τις «Ουράνιες» και τις «Γήινές»).

Εννέα Μούσες τ΄ουρανού.

Εννέα ήσαν οι «Μούσες τ’ Ουρανού», κόρες του Δία και της Μνημοσύνης, οι εξής:

Κλειώ,    Ευτέρπη,    Θάλεια,     Μελπομένη,     Τερψιχόρη,     Ερατώ,     Πολυμνία,     Ουρανία και      Καλλιόπη.

Είχαν αρχηγό τους το Θεό Απόλλωνα.  Μεταγενέστερα, τον Α΄ αιώνα μ. Χ. ο επιγραμματοποιός  Αντίπατρος ο Θεσσαλονικεύς ανήγαγε σε «Γήινες Μούσες», εννέα ποιήτριες, μουσικούς, μελωδούς,  καλλικέλαδες υμνωδούς,  εξαίσιου κάλλους και ωραιότητας γυναίκες Ελληνίδες της Αρχαίας Ελλάδας, τις οποίες έκρινε ως τις πλέον μέγιστες. Οι «Γήινες», τις οποίες έλεγαν και «Λυρικές Μούσες»,  θεωρούσε ότι ήσαν  ισάξιες με

τις «Ολύμπιες Μούσες»! 

 «Τάσδε θεογλώσσους Ελικών έθρεψε γυναίκας ύμνοις, και Μακεδών Πιερίας σκόπελος, Πρήξιλλαν, Μοιρώ, Ανύτης στόμα, θήλυν Ομηρον, Λεσβιάδων Σαπφὼ κόσμον ευπλοκάμων, Ήρινναν, Τελέσιλλαν αγακλέα, και σε, Κόριννα, θοῦριν Ἀθηναίης ἀσπίδα μελψαμέναν, Νοσσίδα θηλύγλωσσον, ιδὲ γλυκυαχέα Μύρτιν, πάσας αενάων εργάτιδας σελίδων.

 Εννέα μεν Μούσας μέγας Ουρανός, εννέα δ᾽ αυτὰς γαία τέκεν, θνατοίς άφθιτον ευφροσύναν». Προσαρμογή:

 (Αυτές τις γυναίκες με την αθάνατη θεϊκή λαλιά  στους ύμνους,  ανέδειξε ο Ελικώνας κι η Μακεδονική κορυφή  της Πιερίας (του Ολύμπου): Την Πρήξιλλα, την Μοιρώ, τη φωνή της Ανύτης  τον θηλυκό Όμηρο, την Σαπφώ το κόσμημα των γυναικών της Λέσβου με τις ωραίες κομμώσεις, την Ήριννα, την ξακουστή Τελέσιλλα, κι σένα  Κόριννα  που με την άρπα σου  τραγούδησες την πολεμική ασπίδα της Αθηναίων, την γλυκομίλητη  Νοσσίδα, και την καλλικέλαδο Μύρτιδα, όλες εργάτριες αέναων σελίδων. Εννέα μούσες ο μέγας Ουρανός, εννέα επίσης και η Γη γέννησε, αστέρευτη χαρά για τους ανθρώπους).

 Γήινες μούσες. Η Τελέσιλλα.

Aπό τις μούσες που γέννησε η Γή (!)  όπως προαναφέρθηκε, ήταν και η Αργίτισσα Τελέσιλλα.  Στην ιστορία έμεινε, όχι μόνο από τα ποιήματά της αλλά  γιατί με τον ηρωισμό της  έσωσε την πατρίδα της από το φοβερό στρατό των Σπαρτιατών  με βασιλιά τον Κλεομένη ο οποίος ήθελε να καταστρέψει  ολοκληρωτικά το Άργος.  

Η Αγακλέα (ξακουστή) ποιήτρια Τελέσιλλα γεννήθηκε στα  χρόνια μεταξύ του 520  με 515 π.Χ.

 Αν και καταγόταν από επιφανή οικογένεια, ζούσε απομονωμένη και απογοητευμένη, γιατί ήταν μικρόσωμη και ασθενική.  Μέσα της όμως έκρυβε μια αδάμαστη σθεναρή ψυχή!

 (Στη μνήμη μας έρχεται ο σύγχρονος ήρωας του 1821 Γεώργιος Καραϊσκάκης  ο οποίος είχε λιονταρίσια καρδιά ενώ ήταν φυματικός και φιλάσθενος).

Όταν η Τελέσιλλα πήγε στο μαντείο των Δελφών να την συμβουλεύσουν για την υγεία της, ο χρησμός που της υπέδειξαν ήταν:

«τας Μούσας θεραπεύειν».  

Έκτοτε  ασχολήθηκε εντατικά με την ποίηση και χάρις στο ποιητικό της ταλέντο ανεδείχθη σε μεγάλη ποιήτρια και ξεπέρασε τις απογοητεύσεις της. Μάλιστα  στην  ποίησή της εδημιούργησε νέο μέτρο το οποίο ονομάστηκε «Τελεσίλλειον». Επρόκειτο για ύμνους που με αυτούς χόρευαν  οι παρθένες και τις  καμάρωναν οι γονείς τους.

Η μεγάλη αυτή ποιήτρια του Άργους έγινε Μέγας Θρύλος για τους Αργείους τής εποχής της, οι οποίοι της απέδωσαν πρέπουσες τιμές γιατί με  τις ηρωικές πράξεις της έσωσε την πόλη της όταν ήταν σε κίνδυνο από εισβολείς.

Η φήμη της έφθασε ως τις μέρες μας και είναι βέβαιο πως θα είναι διηνεκής.

Οι σημερινοί  Αργείοι σε ένδειξη τιμής και αιώνιας μνήμης έχουν  δώσει το όνομα της Τελέσιλλα σε μια πλατεία της πόλης τους.  

Το ιστορικό  με την Τελέσιλλα:

Η Τελέσιλλα, σε  γκραβούρα (1892)

Από τον 8^ο έως τον 6^ο αιώνα στην Πελοπόννησο υπήρξε η «Σπαρτιατική Συμμαχία» στην οποία επικυριαρχούσε η Σπάρτη. Συνέχεια τον 5^ο αιώνα μετονομάστηκε σε «Πελοποννησιακή».

Το Άργος δεν συμμετείχε σ’ αυτή τη Συμμαχία. Αντίθετα  ήταν ο σπουδαιότερος  και πιο δυνατός εχθρός της Σπάρτης.

Από το 519 έως το 490 π. Χ. βασιλιάς της Σπάρτης ήταν ο Κλεομένης Α΄, ετεροθαλής (από άλλη μάνα) αδελφός του θρυλικού Λεωνίδα που θυσιάστηκε με τους 300 Σπαρτιάτες στη Μάχη των  Θερμοπυλών  το 480 π. Χ.

Ο Κλεομένης το 494 π. Χ. εκστράτευσε  κατά του Άργους με σκοπό να το καθυποτάξει ώστε να ενταχθεί στη Συμμαχία. Αποβιβάστηκε  με το στρατό του στο Ναύπλιο και από εκεί παρατάχθηκε  για μάχη στην τοποθεσία  Σηπεία μεταξύ Τίρυνθας και Ναυπλίου.

 Απέναντι στους Σπαρτιάτες είχαν ήδη παραταχθεί οι Αργείοι στρατιώτες. Μετά τη φονική μάχη που επακολούθησε οι Αργείοι νικημένοι κατέφυγαν για να σωθούν στο Ιερό Άλσος της Σηπείας. Οι Σπαρτιάτες του Κλεομένους με δόλο προκάλεσαν το θάνατο 4000 έως 7000 μαχητών μετά από εμπρησμό του Άλσους.  Σύμφωνα με διαφορετικές ιστορικές πηγές εξόντωσαν τα 2/3  του ανδρικού πληθυσμού του Άργους.

 Αφού ο στρατός του Άργους υπέστη ολοκληρωτική συντριβή,  η πόλη κατέστη ανοχύρωτη.

 Ο Κλεομένης με χίλιους επίλεκτους Σπαρτιάτες μαχητές εβάδισε  για την κατάληψή  της.

Την πόλη έσωσε η μικροκαμωμένη, ασθενική,  μεγάλη λυρική ποιήτρια Τελέσιλλα!

Πρώτα  ζήτησε  τη βοήθεια των Θεών:

 «Ω Άρτεμη, ω Απόλλωνα! Βοηθήστε μας να σώσουμε την πατρίδα!».

Κατόπιν δημηγορώντας  με  ένθερμο πατριωτικό λόγο προς τις γυναίκες και γενικά τον απελπισμένο άμαχο πληθυσμό του Άργους, τους έπεισε όλους με το κύρος της να αμυνθούν, να πολεμήσουν  και αν χρειασθεί να πεθάνουν για τα παιδιά τους και την ελευθερία της πατρίδας.

Η Τελέσιλλα εξόπλισε τις γυναίκες με οτιδήποτε όπλο βρέθηκε στο Άργος και τις στα τείχη τής πόλης πανέτοιμες να αντιμετωπίσουν τους Λακεδαιμόνιους του Κλεομένη.

Σύμφωνα με τον Παυσανία οι παρτιάτες  αιφνιδιάστηκαν και βρέθηκαν σε αμηχανία όταν αντίκρισαν τις γυναίκες Αργίτισσες έτοιμες, πάνοπλες  να τους αντιμετωπίσουν!  Τι έπρεπε να κάνουν; Αν επιτίθονταν και φόνευαν τις γυναίκες, αυτό  θα ήταν πράξη άνανδρη,  και η νίκη  χωρίς δόξα   αφού θα  νικούσαν γυναίκες.   Αν πάλι έκαναν επίθεση και παρ’ ελπίδα αποτύγχαναν τότε  η ήττα θα ήταν ταπεινωτική  και   ντροπή να νικηθεί από γυναίκες ο φημισμένος  στρατός των Σπαρτιατών!

Ο Κλεομένης με το στρατό του αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το Άργος, χωρίς να το καταλάβουν!  

Η μικρόσωμη, ασθενική αλλά ψυχωμένη ποιήτρια Τελέσιλλα έσωσε την πατρίδα της, το Άργος!

Οι πατριώτες της την τίμησαν με  καθιέρωση εορτών στο όνομά της και με  τοποθέτηση μιας στήλης στην οποία ήταν ανάγλυφη η παράστασή της.

Δόξα στη λυρική ποιήτρια και στρατηγό του Άργους, Τελέσσιλα, για την οποία έγραψαν και μνημόνευσαν πολλοί κορυφαίοι ιστορικοί και φιλόσοφοι, (Πλούταρχος, Παυσανίας, Πολύαινος, Αριστοτέλης).

Επειδή η Τελέσιλλα και το έργο της αποτελούν  κληροδότημα πολιτισμού για τους σημερινούς Αργείους, φρονούμε πως αξίζει να στήσουν στην πόλη τους την προτομή της εις αιώνια μνήμη, χρέους  και τιμής!

(ΧΙΜ)