Σε πρόσφατο άρθρο μου, που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα servou.gr, βασισμένο στο βιβλίο του καθηγητή K. ΜΗΤΣΟΠΟYΛΟΥ (το είχε ο πατέρας μου Μήτσιος Βέργος), που εκδόθηκε το 1894, προσπάθησα να δώσω μια γενική παγκόσμια εικόνα εκείνης της εποχής και να κάνω κάποιες συγκρίσεις με τα σημερινά δεδομένα. Το άρθρο μπορείτε να το διαβάσετε στο σύνδεσμο
ΕΙΚΟΝΑ ΑΠΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ 1894.
Στο σημερινό άρθρο, που βασίζετε στο ίδιο βιβλίο, θα προσπαθήσω να δώσω μια μικρή ακόμα περίληψη, σχετικά με το πώς ήταν η Ευρώπη τότε με περισσότερες λεπτομέρειες για την πατρίδα μας.
Στην Ευρώπη τότε κατοικούσαν 357 εκατομμύρια άνθρωποι. Οι περισσότεροι ανήκαν σε τρεις ομοεθνίες: Ελληνολατινική ή Πελασγική (100 εκατομμύρια), Σλαβική και Γερμανική (100 εκατομμύρια). Επίσης υπήρχαν Λάπωνες, Ούζοι, Σαμογέτοι, Καλμούκοι, Τάρταροι και γνήσιοι Τούρκοι. Στο θρήσκευμα ήσαν κυρίως χριστιανοί (90 εκατομμύρια ορθόδοξοι, 162 καθολικοί και 81 διαμαρτυρόμενοι). Οι υπόλοιποι ήσαν Ιουδαίοι, Μωαμεθανοί και Ειδωλολάτρες.
Τα κράτη που αποτελούσαν την Ευρώπη ήταν συνολικά 52, μαζί τα ανεξάρτητα, τα ομοσπονδιακά, τα υποτελή, τα υπό προστασία ή υπό κηδεμόνα, όπως αναφέρει το βιβλίο, και ήταν τα ακόλουθα:
Ελλάδα, Ευρωπαϊκή Τουρκία με την υποτελή Βουλγαρία και ανατολική Ρωμυλία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Ιταλία με τη δημοκρατία Αγίου Μαρίνου. Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία με τη δημοκρατία της Ανδόρας και την Ηγεμονία του Μονακό, Ελβετία, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Ομοσπονδία της Γερμανίας με 26 κράτη, Λιχτενστάιν, Ρουμανία, Μεγάλη Βρετανία και Ιρλανδία, Δανιμαρκία (πρόκειται για τη Δανία), Σουηδία και Νορβηγία (πρέπει να αποτελούσαν ενιαίο κράτος), και Ρωσία με την Ηγεμονία της Φινλανδίας.
Οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης τότε ήταν έξι: Ρωσία, Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία και Ιταλία.
Στοιχεία για Ελλάδα.
Έκταση.
Η πατρίδα μας τότε είχε έκταση 65.119 τετραγωνικά χιλιόμετρα και είχε 2.187.200 κατοίκους. Τα σύνορά της με την Τουρκία ήταν η Β. Θεσσαλία η Ήπειρος, Ο Όλυμπος και το Αιγαίο Πέλαγος. Η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Θράκη και η Κρήτη ήταν υπό τουρκική κατοχή. Οι παραλίες της είχαν μήκος 3.260 χιλιόμετρα περίπου.
Προϊόντα
Τα προϊόντα που είχε ήταν ίδια περίπου με αυτά που έχουμε και σήμερα, αλλά η βιομηχανία ήταν πολύ μικρή και σχεδόν όλα τα προϊόντα εξάγονταν για επεξεργασία στο εξωτερικό. Τα φυτικά προϊόντα, που ήταν εξαιρετικής ποιότητας, ήταν κυρίως κρασί, σταφίδες, (300 εκατομμύρια λίτρες), σύκα, σιτηρά, καπνό, βαμβάκι, ελιές εσπεριδοειδή (λεμόνια Πορτοκάλια) και τέλος βάλανοι (πιθανόν βελάνι από τα πουρνάρια που αφθονούν στο χωριό μας).
Κτηνοτροφία
Η κτηνοτροφία ήταν ελάχιστη και ήταν μόνο λίγες κατσίκες και πρόβατα, λίγα βοοειδή και άλογα.
Ναυτιλία.
Η ναυτιλία, αν και μικρή χώρα, κατείχε τη δέκατη θέση μεταξύ των ναυτικών εθνών και αριθμούσε 5.800 εμπορικά πλοία και 120 ατμόπλοια.
Εμπόριο.
Το εμπόριο ήταν σχετικά ανεπτυγμένο με εισαγωγές 120.000.000 φράγκα εισαγωγή και 95.000.000 εξαγωγή. Η εξαγωγές ήταν κυρίως σταφίδα, κρασί, λάδι και διάφορα μέταλλα. Το κύριο νόμισμα τότε ήταν το Γαλλικό Φράγκο.
Συγκοινωνίες.
Η χώρα είχε πολλές ναυτιλιακές εταιρίες που εκτελούσαν συγκοινωνίες όχι μόνο στις παράλιες πόλεις αλλά και στο εξωτερικό.
Από πλευράς δρόμων, είχαν κατασκευαστεί 3.000 χιλιόμετρα αμαξιτοί δρόμοι και είχαν στρωθεί 670 χιλιόμετρα σιδηροδρομικές γραμμές. Υπήρχαν διασυνδέσεις μεταξύ των πόλεων: Αθήνα, Κόρινθος, Πάτρα, Αρχαία Ολυμπία, Άργος, Ναύπλιο, Τρίπολη. Αθήνα Λαύριο, Μεσολόγγι Αγρίνιο, Κρυονέρι και Βόλος με τη Λάρισα και Καλαμπάκα. Ήταν υπό κατασκευή οι γραμμές Αθήνα Λάρισα 248 χιλιόμετρα και Αθήνα Καλαμάτα. (Δεν αναφέρει αν ήταν από την Τρίπολη ή από Πύργο), καθώς και ο οδοντωτός για τα Καλάβρυτα.
Είχε κατασκευαστεί ο Ισθμός της Κορίνθου, που είχε μήκος 6.200 μέτρα, πλάτος 22 μέτρα και βάθος 8 μέτρα.
Από πλευράς επικοινωνιών υπήρχε σύμπλεγμα τηλεγράφων 7.500 χιλιόμετρα και υπήρχαν πολλά ταχυδρομικά γραφεία.
Εκπαίδευση.
Η Εκπαίδευση ήταν αρκούντως προηγμένη, όπως γράφει, και υπήρχαν το Πανεπιστήμιο, το Πολυτεχνείο και το πρακτικό Λύκειο στην Αθήνα. Υπήρχαν 39 Γυμνάσια στις πρωτεύουσες των Νομών και σε άλλες πόλεις. Τέσσερα διδασκαλεία Αρρένων και τρία Θηλέων (Αρσάκεια). Υπήρχε η Ριζάρειος Εκκλησιαστική Σχολή, τρεις Ιερατικές Σχολές, 260 περίπου δημόσια Ελληνικά Σχολεία, περίπου 2.000 Δημοτικά και πολλά ιδιωτικά. Στον Πειραιά ήταν η σχολή Ευελπίδων και Ναυτικών Δοκίμων, στην Αθήνα η σχολή των Υπαξιωματικών και στην Κέρκυρα η σχολή των εφέδρων αξιωματικών.
Δικαιοσύνη.
Στην Αθήνα ήταν το Μέγα Ακυρωτικό δικαστήριο ή Άρειος Πάγος, και υπήρχαν 5 Εφετεία στην Αθήνα, Ναύπλιο, Πάτρα, Κέρκυρα και Λάρισα, μετά κακουργιοδικείων. Περιοδικά λειτουργούσαν Πρωτοδικεία σε κάποιες Πρωτεύουσες Νομών, στον Πύργο, στην Κυπαρισσία και Λευκάδα, στην Άμφισσα και Καρδίτσα και επίσης υπήρχαν 320 περίπου Ειρηνοδικεία και Πταισματοδικεία στις Πρωτεύουσες των μεγάλων Δήμων. Ακόμη υπήρχαν στην Αθήνα δύο Στρατοδικεία για την εκδίκαση των στρατιωτικών εγκλημάτων.
Θρήσκευμα.
Το Θρήσκευμα ήταν κυρίως η Ορθόδοξη Θρησκεία. Όμως, υπήρχαν και 15.000 περίπου Καθολικοί, 24.000 Οθωμανοί και 5.800 περίπου Ιουδαίοι. Η Ορθόδοξος Θρησκεία αποτελούνταν από 40 Επισκοπές μαζί με την Ιερά Σύνοδο που αποτελούνταν από 4 Μητροπολίτες που ορίζονταν από το Βασιλιά. Υπήρχαν όμως και Λατίνοι Αρχιερείς.
Κυβέρνηση.
Η χώρα είχε τον Βασιλιά Γεώργιο τον Α’ από το 1863 με Βασίλισσα την Όλγα, εξαδέλφη του Αυτοκράτορα της Ρωσίας. Διάδοχος ήταν ο Κωνσταντίνος, πρωτότοκος γιος του Γεωργίου, που βασίλεψε από το 1913, με τη γυναίκα του η Σοφία, που ήταν αδελφή του Αυτοκράτορα της Γερμανίας. Το νομοθετικό σώμα ήταν η βουλή, που απαρτιζόταν από 207 βουλευτές και το εκτελεστικό που ήταν η κυβέρνηση, που την αποτελούσαν επτά υπουργοί. Δεν αναφέρει αν μεταξύ των επτά ήταν και ο Πρωθυπουργός. Σήμερα έχουμε 300 βουλευτές και περί τους 50 Υπουργούς-Υφυπουργούς!
Ένοπλες δυνάμεις.
Οι ένοπλες δυνάμεις του στρατού και του πολεμικού Ναυτικού ήταν 20.000 και σε καιρό πολέμου ανέρχονταν σε 80.000-120.000. Ο στόλος είχε 30 πλοία (με 210 τηλεβόλα), από τα οποία τα 5 ήταν θωρηκτά (Ύδρα, Σπέτσες, Ψαρά, Γεώργιος και Όλγα).
Προϋπολογισμός.
Τα έσοδα του κράτους ήταν περίπου 90 εκατομμύρια δραχμές. (Μία δραχμή ισοδυναμούσε με ένα Γαλλικό φράγκο). Τα έξοδα ήταν περίπου στο ίδιο ποσό. Το Δημόσιο χρέος ήταν 755 εκατομμύρια δραχμές.
Κάτοικοι ανά περιοχές.
Η Στερεά Ελλάδα υπήρχαν 556.240 κάτοικοι. Η Αθήνα είχε 108.000, ο Πειραιάς 34.3000, η Αίγινα 4.200, τα Μέγαρα 6.250, η Θήβα 3.230, η Λειβαδιά 5.000, η Λαμία 6.890, η Αταλάντη 1.700, η Άμφισσα 5.200, το Μεσολόγγι 9.500, το Αιτωλικό 5.000, το Αγρίνιο 7.400, η Ναύπακτος 2.300, το Καρπενήσι 2.000 και η Βόνιτσα (Ανακτόριο) 2.300.
Η Θεσσαλία είχε 344.000 κατοίκους. Η Λάρισα 13. 600, ο Τύρναβος 5.300, η Αγυιά 2.500, ο Βόλος 11.000, ο Αλμυρός 3.500,η Καλαμπάκα 1.950, η Άρτα (Αμβρακία) 7.000. Τα Τρίκαλα είχαν 14.800 κατοίκους.
Η Πελοπόννησος είχε συνολικά 812.000 κατοίκους (την αναφέρει Μωργιά). Ειδικότερα η Πάτρα είχε 33.500 κατοίκους, το Αίγιο ή Βοστίτσα 7.000, τα Καλάβρυτα ή Κύναιθα 1.150, ο Πύργος 12.650, η Καλαμάτα 10.700, η Μεσσήνη ή Νησί 6.400, η Πύλος ή Νεόκαστρο (Ναυαρίνο) 2.150, η Κυπαρισσία 4.700, η Ανδρίτσαινα 2.100, η Σπάρτη 4.000, το Γύθειο (Μαραθονήσι) 3.700, οι Μολάοι 1.360.
Νομός Αρκαδίας. Ειδικότερα ο νομός Αρκαδίας είχε 168.300 κατοίκους. Η Τρίπολη είχε 10.700, τα Τσιπιανά 1.960, η Βερτζοβά 1.650, το Λεωνίδιο 3.400, ο Άγιος Πέτρος 3.250, η Δημητσάνα 2.300, η Ζάτουνα και Στεμνίτσα 2.750, η Βυτίνα 1.000, τα Λαγκάδια 5.400, η Καρύταινα ή Γίρτυς 1.460 (αναφέρει μεγάλη πόλη και την Κοντοβάζαινα, χωρίς να γράφει πόσους κατοίκους είχε). Η Μεγαλόπολη ή Σινάνο είχε 1.200 κατοίκους, το Ναύπλιο 5.460 κατοίκους, ο Πόρος 4.570, οι Σπέτσες 5.200, η Νέα Κόρινθος 4.100 και τα Κύθηρα 800 κατοίκους.
Νησιά. Τα Νησιά του Αιγαίου Πελάγους είχαν συνολικά 235.000 κατοίκους. Ο Νομός Κυκλάδων είχε 131.500, η Ερμούπολη 22.400, η Άνδρος 2.000, η Τήνος 2.400, η Νάξος 1.900, η Κέα 3.900 και η Σκόπελος 4.000. Η Εύβοια είχε 103.000, με την Χαλκίδα 9.900 και την Κύμη 4.400,
Τα Νησιά του Ιονίου Πελάγους είχαν συνολικά 238.800 κατοίκους. Από αυτά η Κέρκυρα είχε 114.500, η Λευκάδα 5.540, και η Κεφαλονιά 80.200 κατοίκους. Το Αργοστόλι είχε 9.101, και το Ληξούρι 5.800. Στο Νομό ανήκε, και ανήκει σήμερα, η Ιθάκη. Η Ζάκυνθος είχε συνολικά 44.000 κατοίκους με τους 16.600 κατοίκους να κατοικούν στην πόλη.
Φεβρουάριος 2024 Γιώργος Δ. Βέργος
(ΧΙΜ)
